________________
૨૮૦
કર્મસિદ્ધાન્ત : રૂપરેખા અને પ્રૌઢ ગ્ર
પહેલી વાર સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરનાર તિય"ચ અને મનુષ્યને ઉદ્દેશીને કઈ પ્રકૃતિએ બંધને યોગ્ય છે એ પ્રથમ મહાદંડકમાં દર્શાવાયું છે. એવી રીતે બીજા મહાદંડકમાં દેવે અને પહેલી જ નરકના જીવન અને ત્રીજામાં સાતમી નરકના જીને વિચાર કરાય છે. - કર્મોની અધિકમાં અધિક સ્થિતિ અને આ(અ)બાધાકાળ વિષે છઠ્ઠા વિભાગમાં નિરૂપણ છે જ્યારે સાતમામાં જઘન્યથી સ્થિતિ અને આ(અબાધા-કાળનું નિરૂપણ છે.
આઠમામાં સમ્યફત્વની ઉત્પત્તિને અધિકાર છે. આના ઉપર ધવલામાં વિસ્તૃત, ગંભીર અને સૂક્ષ્મ વિવેચન છે. પ્રસ્તાવનાકારના મત મુજબ અન્યત્ર એવું વિવેચન નથી; લખ્રિસારનું વિવેચન પણ આની અપેક્ષાએ બહુ ધૂળ છે.
સંસારી આત્માની ગતિ અને આગતિનો વિચાર નવમા વિભાગમાં કરી છે. આનાં પહેલાં ૪૩ સૂત્રમાં જિનપ્રતિમાનું દર્શન, ધર્મનું શ્રવણ, જાતિસ્મરણ અને વંદના એ ચાર કારમાંથી કયા કયા કારણ દ્વારા અને કયારે નારક, તિર્યચ, મનુષ્ય અને દેવને સમ્યકત્વ ઉદ્દભવે છે એ હકીકત ચર્ચાઈ છે. આ સમગ્ર વિષય પ્રસ્તાવનામાં કોષ્ટક દ્વારા રજૂ કરાયો છે.
ધવલા (પૃ. ૮-૯ માં “અવયવિવુિં એ પ્રયોગ છે. એ પાઈયની દૃષ્ટિએ અસાધારણ ગણાય. ધવલામાં પૃ. ૪૧૪માં કેવલજ્ઞાનીના ગ–નિધિને જે કમ દર્શાવાય છે તે અન્યત્ર જાતે નથી એટલી એની વિલક્ષણતા છે.
૧, જુઓ સત્ર ૩૭. ૨, જુઓ પરિશિષ્ટ (પૃ.૪૯)
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
