Page Text
________________
૧૩૦
સુધીના સર્વ વૃત્તાંત સાંભળી વિસ્મય પામ્યા. ઇન્દ્રાગમનની આ વાત પ્રભાવકચારિત્રના કાલકસૂરિપ્રબંધમાં કાલકસૂરિ સાથે જોડાયેલી છે, જ્યારે વિશેષાવશ્યક, આવશ્યકચી આદિ ગ્રંથોમાં આચાર્ય રક્ષિત સાથે જોડાયેલી છે.
આચાય ષાંડિલ્ય ; ભાગોથી વિરક્ત થઈ ષાંડિલ્યે વીરનિર્વાણ સ.... ૩૨૮માં મુનિદીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. આચાર્ય શ્યામાચાય પછી વીરનિર્વાણુ સં. ૩૭૬માં તેમણે વાચનાચાય તેમ જ યુગપ્રધાનપદ – એ બંને પદવીએ સભાળી હતી. આચાય પદારોહણ સમયે શ્રી પાંડિલ્યમુનિની વય ૭૦ વર્ષની હતી. સ્થવિરાવલીમાં તે માટે · અજ્જ હર` ' એવુ' વિશેષણ આપ્યું છે, તેથી નક્કી થાય છે કે તેએ આ જીત વ્યવહારને સપૂર્ણ વફાદાર હતા. તપગચ્છ પટ્ટાવલીમાં લખ્યું છે કે તેમણે વીરનિર્વાણુ સ૪૦૬ થી સ. ૪૧૪ વચ્ચે · જીતકલ્પ ( જીતમર્યાદા ) નામનુ' શાસ્ત્ર રચ્યું. હિમવત સ્થવિરાવલી મુજબ આ પાંડિલ્યને આ જીતધર અને આય સમુદ્ર નામના એ શિષ્યા હતા. ષાંડિલ્યગચ્છનું નામ પણ આચાર્યં ખાંડિલ્યથી નીકળ્યું છે તેમ બતાવ્યું છે.
6
શાસનપ્રભાવક
હતા.
પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર : આચાર્ય શ્રી શ્યામાચાય દ્રવ્યાનુયોગના વિશિષ્ટ વ્યાખ્યાકાર તેમણે પ્રજ્ઞાપના ( પન્નવણા ) સૂત્ર જેવા વિશાળકાય સૂત્રની રચના કરી છે. ઉપાંગ સાહિત્યમાં પન્નવણા ચેાથું ઉપાંગ છે. આ ઉપાંગમાં ૩૬ પદો છે, ૩૪૯ સૂત્ર છે અને ૭૭૮૭ શ્લોકપ્રમાણ છે. આ સમયાપાંગસૂત્રનુ ઉપાંગ છે. પ્રજ્ઞાપનાના એ વિભાગ છે : (૧) જીવપ્રજ્ઞાપના અને (૨) અજીવપ્રજ્ઞાપના. જીવપ્રજ્ઞાપનામાં જૈનદર્શનસમ્મત જીવવિજ્ઞાન સબંધી વિસ્તૃત વિવેચન છે. પાંચ સ્થાવર જીવાનાં વનમાં વનસ્પતિવિજ્ઞાન વિસ્તારપૂર્વ॰ક સમજાવેલ છે. ત્રસજીવેાના પ્રકરણમાં મનુષ્યના ત્રણ પ્રકાર બતાવ્યા છે : (૧) કમ ભૂમિજ, (૨) અકમ ભૂમિજ અને (૩) અતીપજ. અતીપજ મનુષ્યોનાં વનમાં એકરૂપ, હયક, ગજકણ, ગોક, અયામુખ, ગોમુખ, ગજમુ`બ, સિંહુમુખ, વગેરે જુદા જુદા પ્રકારના મનુષ્યાના ઉલ્લેખ છે. અનાર્થીના પ્રકરણમાં શક, યવન, કિરાત, બર આદિ મ્લેચ્છ જાતિનું વર્ણન છે અને આણ્વના પ્રકરણમાં, જાતિ, ફુલાય, કર્મા, શિલ્પાના વર્ણનમાં વિવિધ પ્રકારની આ જાતિએ, આય કુલા અને આજનેચિત વિવિધ પ્રકારના વ્યાપારકર્મના, જૈનદનસમ્મત સાડા પચીસ આય દેશેાના તથા બ્રાહ્મી, યવની, ખરેાષ્ટી,
:
પુખ્ખર, સારિયા, અતકખારિયા, અકખરસૂરિયા, વૈનયિકી, અકિલિપ, ગિતિષિ, ગાંધ લિપિ, આદર્શ લિપિ, દેમિલિપ ( વિડી ), પૌલિન્દી આદિ અનેક લિપિના ઉલ્લેખ પ્રાચીન સભ્યતા અને સંસ્કૃતિ જાણવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ ગ્રંથમાં અર્ધમાગધી ખેલવાવાળાને ભાષા કહ્યા છે. આથી સિદ્ધ થાય છે કે, આ દેશનિવાસી મનુષ્યાની મુખ્ય ભાષા અ`માગધી હતી.
અજીવપ્રજ્ઞાપના પ્રકરણમાં જૈનદર્શનસમ્મત ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્યવિભાગનું વણ ન છે. દાનિક દૃષ્ટિથી આ વિભાગ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. પ્રજ્ઞાપનાનું ૧૧ મું પદ ભાષાવિજ્ઞાનની વિશદ વ્યાખ્યા જણાવે છે.
ચાર અનુયાગામાં પ્રજ્ઞાપના આગમ દ્રવ્યાનુયાગમાં ગણાય છે. અંગામાં ભગવતીસૂત્ર અને ઉપાંગામાં પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર સથી અધિક વિશાળ છે. આ સૂત્ર ઉપર ટીકાકાર શ્રી હરિભદ્ર
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004596 |
| Book Title | Shasana Prabhavaka Shraman Bhagwanto Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 722 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Articles |
| File Size | 47 MB |