Page Text
________________
પડાવશ્યક કર્મ અને મેરુસુંદરગણિ કૃત ષડાવશ્યક બાલાવબોધ
૪. કર્તવ્યની સતત સ્મૃતિ રાખવી તથા કર્તવ્યપાલનમાં થતી ભૂલોનું અવલોકન
કરીને નિષ્કપટ ભાવથી તેનું સંશોધન કરવું અને પુનઃ તેવી ભૂલો ન થાય તે
માટે જાગૃત રહેવું. ૫. ધ્યાનનો અભ્યાસ કરીને પ્રત્યેક વસ્તુના સ્વરૂપને યથાર્થ રીતિથી સમજવા માટે
વિવેકશક્તિનો વિકાસ કરવો. ૬. ત્યાગવૃત્તિ દ્વારા સંતોષ કે સહનશીલતાના ગુણમાં વૃદ્ધિ કરવી.
શાસ્ત્ર જણાવે છે કે આવશ્યકક્રિયા આત્માને તેની પ્રાપ્તિ ત્યાગશુદ્ધિની અવસ્થામાંથી શ્રુત થવા દેતી નથી, ગુણોની વૃદ્ધિ માટે અને પ્રાપ્ત ગુણોથી અલિત ન થવાય તે માટે આવશ્યક ક્રિયાનું આચરણ અત્યંત ઉપયોગી છે. આ પ્રમાણે પડાવશ્યક કર્મ મનુષ્યની નિરંતર આધ્યાત્મિક પ્રગતિ માટે ઉપકારક બની રહે છે. જૈન આગમશાસ્ત્રમાં નિર્દેશિત ષડાવશ્યક કર્મ : ૧. સામાયિક :
જૈનદર્શનમાં સમત્વની સાધના નૈતિક જીવનનું અનિવાર્ય તત્વ છે. ગૃહસ્થના જીવનમાં દિનચર્યામાં સામાયિકનું સ્થાન હોય છે. પરંતુ સાધુ માટે તો બીજી બધી તપશ્ચર્યાઓની સાથે સામાયિકનું ઘણું વધારે મહત્વ છે. દરેક પ્રકારના અનિષ્ટ વિચારોથી તે સાધકને દૂર રાખે છે અને મનની શાંતિમાં વૃદ્ધિ કરે છે.
સામાયિક સમત્વવૃત્તિની સાધના છે. સામયિક સાધનાના બાહ્ય અને આત્તિરક એમ બે પ્રકાર છે. બાહ્ય રૂપમાં કે સ્થૂળ પ્રવૃત્તિઓની દષ્ટિએ તેમાં સાવદ્ય એટલે કે હિંસક પ્રવૃત્તિઓ નો ત્યાગ કરવાનો છે. તથા આન્તરિક રૂપમાં સર્વ પ્રાણીઓ પ્રત્યે આત્મભાવ (આત્મવત સર્વભૂતેષ) રાખવાનો છે. તથા સુખ – દુ:ખ, જીવન-મરણ, લાભ-ગેરલાભ, નિન્દા-પ્રશંસા વગેરેમાં સમભાવ રાખવાનો છે.
સામયિકમાં બે શબ્દ છે : સન્મ અને મદ્ સામાયિકમાં સમનો અર્થ છે આત્મભાવ અને અયનો અર્થ છે ગમન, જેના દ્વારા બાહ્યભાવમાંથી મનુષ્ય અંતર્મુખતા તરફ ગતિ કરે છે, તે ક્રિયા સામયિક છે. બીજી રીતે કહીએ તો જેમાં સમ-સમતાભાવનો આય-લાભ હોય તેને સામાયિક કહે છે. અર્થાત પ્રાણીમાત્રમાં સમતાભાવ રાખીને સાવદ્ય વ્યાપારનો ત્યાગ કરવો. તેથી ચિત્તમાં સ્થિરતા આવે છે અને ચિત્તની સ્થિરતાની સર્વ ક્રિયાઓ વ્યવસ્થિત રીતે કરી શકાય છે. સામયિક એક રીતે ચિત્તવૃત્તિનું સમત્વ છે, તો બીજી રીતે પાપવિરતિ છે. તે સમગ્ર રાગદ્રષજન્ય કષાયો જે દૂર કરીને આત્માને વિશુદ્ધ બનાવે છે.
પડાવશ્યકસૂત્ર અને મેરુસુંદરમણિકૃત બાલાવબોધનો આરંભ પંચપરમેષ્ઠી
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004580 |
| Book Title | Shadavashyak Balavbodha |
| Original Sutra Author | Merusundar Gani |
| Author | Niranjana Vora |
| Publisher | Niranjana S Vora |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 7 MB |