________________
૧૨૮ પ્રશ્ન આભિનિબોધિક જ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન માંહોમાંહે સમવ્યાપ્તિક
છે કે કોઈ તફાવત છે? ઉત્તર તફાવત છે, જ્યાં આભિનિબોધિક જ્ઞાન છે, ત્યાં જ શ્રત છે
અને જ્યાં શ્રુત છે ત્યાં આભિનિબોધિક જ છે, એ હેતુથી ખરી રીતિએ આભિનિબોધિક વ્યાપક છે. આચારાંગ આદિ શ્રુત આભિનિબોધિકવાળાને જ હોય છે, અને આચારાંગાદિ શ્રુતવાળાને આભિનિબોધિક છે જ. એ રીતે સમ્યગતિ અને
સમ્યક શ્રુત આ અપેક્ષાએ સંગત જ છે. સામાન્ય રીતે મતિ, શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યવ અને કેવલ એ સર્વને જ્ઞાન કહીએ છીએ. શાસ્ત્રમાં “શ્રુત” અને “સૂત્ર’ એમ બે શબ્દો વપરાય છે, તો તે બે શબ્દના અર્થમાં કંઈપણ ફરક છે ખરો? હા, બંનેમાં ફરક તો છે જ. “આચારાંગસૂત્ર' એમ બોલાય છે અને “શ્રુત” શબ્દ સામાન્યરૂપે વપરાય છે. જ્યાં સ્વામીને આશ્રીને સમ્યગદષ્ટિના જ્ઞાનને શ્રુત કહેવાય છે, ત્યાં “શ્રુત” શબ્દ વાપરેલો છે. શાસ્ત્રમાં જ્યારે નિક્ષેપાઓ કર્યા ત્યારે "ના નિક્ષેપાની જગો પર બધે સૂત્રમાં ઊતરી જાય છે. (અનુ0 ફૂ0 21) ત્યાં શાસ્ત્રકારો પાંચ પ્રકારના સૂત્ર લઈને નિક્ષેપમાં ચાલ્યા છે. (અનુ0 સૂ0 37) તત્વ એ છે કે સમ્યગદષ્ટિના જ્ઞાનને શ્રુત કહેવાય. સમ્યગદષ્ટિ ચાહે તે બાહ્યદૃષ્ટિમાં જાય પણ તે, તે વિષય સૂત્રના અનુસારે જ વિચારવાનો. શાસ્ત્રના જ્ઞાનમાં એકાન્તિક અને અનેકાન્તિક ભેદો પાડી દો. સમકિતીનું જ્ઞાન અનેકાન્તિક છે. (ચયo 20 ફતo 5) મિથ્યાષ્ટિનું જ્ઞાન એકાન્તિક છે. (વારિઓ રોn 107). ૧૨૯ પ્રશ્ન નામ અને સ્થાપનામાં અનાકાર અને સાકારપણું સ્પષ્ટ હોવા
છતે આ બેમાં શો તફાવત છે? એવા પ્રકારનો પ્રશ્ન કેમ થયો?
(૧૨૮)
૧૨૮ )
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
