________________
ભાષામાં દુહારૂપે શતકની રચના કરી દીધી. આમ તેમને શ્રુતનો પૂર્ણ રાગ હતો. પોતે જ વિ.સં. ૧૭૪૨ની સાલમાં સુરતમાં રચેલી અગિયાર અંગની સઝાયમાં એક કડીમાં કહે છે કે:
ખાંડ ગળી સાકર ગળી વળી અમૃત ગળ્યું કહેવાય, માહરે તો મને શ્રુત આગળ તે કોઈ ન આવે દાય.”
આ શ્રુતજ્ઞાનનો સ્વાદ પોતે ચાખેલો તેથી તે સિવાયના તમામ પદાર્થમાંથી તેઓનું મન વિરામ પામી ગયેલું. જ્ઞાનસારમાં પોતે લખે
आस्वादिता सुमधुरा येन ज्ञानरति: सुधा ।
न लगत्येव तच्चेतो विषयेषु विषेष्विव ॥ પ્રગાઢ શ્રુતાનુરાગના કારણે ક્યાંયથી પણ ઉત્તમ મળ્યું છે તો તેનો સમાદર કર્યો જ છે. પતંજલિના યોગસૂત્ર ઉપર પોતે ટિપ્પણ લખ્યું, એટલું જ નહીં, જ્યાં તેઓના વચનમાં ખામી જણાઈ ત્યાં અહંન્દુ પરંપરાના આગમના બળે તે દૂર કરી જેમ કે યોગનું એક સૂત્ર છે. “વોશ્ચિત્તવૃત્તિનિરોધ: ” તો પોતે ટિપ્પણમાં લખ્યું કે “થો: પ્રશમવિત્તવૃત્તિનિરોધ: ”
પતંજલિના સૂત્રનો અર્થ એવો થાય કે ચિત્તની વૃત્તિઓનો નિરોધ એટલે યોગ. જ્યારે ઉપાધ્યાયજી લખે છે કે અશુભ વૃત્તિઓનો નિરોધ એટલે યોગ.
આવું જ બીજું એક યાદગાર ઉદાહરણ છે. તે કુંવરવું મહી નં આ વાક્ય આપણે ત્યાં અતિપ્રસિદ્ધ છે. તેમની નજરે આ વચનમાં આટલું જે ખૂટતું તત્ત્વ જણાયું તે તેમણે ઉમેર્યું. જ્ઞાત્વા તિ શેષ: જાણીને દેહને દુઃખ દેવાથી તે મહાફળને આપે છે. આટલું ઉમેરવાથી આખું વાક્ય નયસાપેક્ષ બની ગયું.
એજ પ્રમાણે ઉમાસ્વાતિજીનું વાચન છેઃ નમવતિધર્મ: શ્રોત: તેમાં વવતુ: પદ આવે છે તે પદનો અર્થ તાર્થી આટલો કર્યો છે તેથી આખી વાત નિર્દોષ બની જાય છે.
હર રસ.,
કોઇ કો .. જા જ
છે તે
તો છે
કો જ .. . જa : કરે મારી
કાં જ એ આજે છે જે વાત કરે તે ન જ માને જો સારી 11,
Sid. I wiફક જ
ક
૨ ૪ ૫ ૬ થી ફોક કરી
દો
જ ફી ..
ની જરૂર
૬૦ • યશોજીવન પ્રવચનમાળા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
