________________
અગિયારસ કહ્યું છે,
સૌપ્સ, પાખી
કરીને રડતાં હોય ત્યારે લાગે છે કે તે કેવા ઊંચ વિચારો ધરાવતો હતો ને તે મનુષ્યજન્મ સાર્થક કરી ગયો હશે તેમ લાગે છે કે કોઈ વ્યક્તિ મનનો મલિન હોય છે ત્યારે તેની સ્મશાન યાત્રામાં આવનાર વ્યક્તિઓ તેની ખરાબ વૃત્તિઓ વિશે બોલીને તેની ટીકાનિંદા કરતાં હોય છે તેના પરથી મને લાગતું કે આ માણસ બરાબર જીવન જીવ્યો જ નથી અને તેથી જૈન ધર્મમાં પણ વિશેષ પ્રકારે માણસના અંતિમ સમયે પણ તેને મનના આધારે સદ્ગતિ કે દુર્ગતિ પામે છે.
જૈન દર્શનમાં જ માત્ર દસ તિથિઓનું વિશેષ મહત્ત્વ બતાવ્યું છે, સુદ-વદની બે બીજ, પાંચમ, આઠમ, દસમ, અગિયારસ, ને ચૌદશ તેમાં પણ પાંચમ, આઠમ, ચૌદસ, પાખીના દિવસે લોકો ઉપવાસ કરે છે. આ તિથિઓ આપણા માનસિક સ્તરને ખૂબ પ્રભાવિત કરે છે. ભાવાત્મક સંવેગોથી એટલે કે માનસિક સંવેગોથી પોતાની જાતને બચાવી ભાવ જગતને સંતુલિત બનાવે છે. તપ દ્વારા આહાર પર સંયમ રાખવાનું મહત્ત્વ સમજાવ્યું. કંદમૂળનો સંપૂર્ણ નિષેધ અને તામસી ખોરાક પણ નહિ જ લેવો કે વાસી ભોજન, દ્વિદળ થાય તેવો આહાર તો ન જ ચાલે ને ઋતુના ચક્ર પ્રમાણે આપણો આહાર પણ વૈજ્ઞાનિક રીતે કે જેના દર્શને હજારો વર્ષો પેહલાં બતાવ્યું છે તે વિશ્વના કોઈપણ ધર્મમાં સૂક્ષ્મ રીતે બતાવ્યું નથી. પરંતુ વૈજ્ઞાનિકો પ્રયોગો કર્યા બાદ જેને દર્શનમાં બતાવેલા સિદ્ધાંતોને સમર્થન આપે છે જેવો આહાર તેવો વિચાર - જેવું અન્ન તેવું મન.
બગડેલો ખોરાક શરીરને બગાડ્યા વિના ન રહે ઘણીવાર એનાથી થતું શારીરિક નુકસાન એવું અમર્યાદ છે કે ડૉક્ટરો, કે દવાઓ પણ ત્યારે કામિયાબ ન નીવડે.. આ સમજને કારણે માનવી બગડેલો આહાર ત્યજી દે છે, ભલે કદાચ તેને ભૂખ્યા રહેવું પડે, પણ અફસોસ એ વાતનો છે કે શરીર માટે સાવધાની દાખવતો માનવી પોતાના દિલો-દિમાગ પર કામ, ક્રોધ, મોહ, માયા, ને વેર-ઝેર, ઈર્ષા, રાગ-દ્વેષના ભાવોથી મનને બગાડી નાખે છે. ત્યારે તેનું જીવન આ ભવમાં જ નહીં પણ ભવાંતરમાં અનેકગણું નુકસાન કરવાનાર બને છે.
આજના યંત્રયુગના માનવીની ભૌતિક દોટ તેને આંતરિક દારિદ્ર તરફ
(જ્ઞાનધારા)
૧૮૨)
(જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર-૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
