________________
ભરતદેવની સેના જે માર્ગે જાય, એ માર્ગે ધોરી માર્ગ રચાવો જોઈએ. પ્રકાશના અભાવે આપણી સેનાને કે ભવિષ્યના એકલદોકલ પ્રવાસીને પણ હવે રોકાવું નહિ પડે !”
“ધન્ય ! ધન્ય ! ખરેખર, મારાં રત્નો માટે હું મગરૂર છું. આવાં રત્નો અન્ય કોઈની પાસે હોય તો એ ત્રણ લોકના સ્વામિત્વની ઝંખના કરે. પણ મારે તો માત્ર પૃથ્વીલોકમાં જ શાસન સ્થાપવું છે, સંસારમાં સુવ્યવસ્થા આણવી છે, જગતમાંથી મત્સ્યગલાગલ - ન્યાય મિટાવવો છે ! અને રાજના ભયથી નિયમનમાં આવેલા મનુષ્યો ધર્મ તરફ જઈને સ્વયં નિયમન શીખે એ આ બધા પ્રયત્નોનો સારાંશ છે.'
ભરતદેવ ઊંડા વિચારમાં ઊતરી ગયા. અગ્નિદેવ ને સૂર્યદેવ હાથ જોડીને સામે ખડા જ રહ્યા. સમય આમ નિગૂઢ શાન્તિમાં પસાર થતો ચાલ્યો. ભરતદેવનો મનોવ્યાપાર લાંબો ચાલ્યો. એમાં વળી સુંદરી આવી, સુષેણ આવ્યો, પિતા ભગવાન ઋષભદેવ આવ્યા. ન જાણે આ મનોવ્યાપાર ક્યાં સુધી લંબાત, પણ એમાં હમણાં જ આવેલા મંત્રીરાજ સુમતિસાગરે ભંગ પાડ્યો. એમનું કર્તવ્ય સ્વામીને હિતાહિતનું, કર્તવ્યાકર્તવ્યનું સૂચન કરવાનું હતું. એ કર્તવ્ય બજાવતાં એમણે કહ્યું :
મહારાજ ! સૂર્યદેવ ને અગ્નિદેવ આપના વિદાયબોલ ઇચ્છી રહ્યા છે.” ‘જીવમાત્રનું શિવ હો ! તમારું શિવ હો” નિદ્રામાંથી જાગતા હોય તેમ ભરતદેવે કહ્યું : “સુમતિસાગર ! ભરત ખોવાઈ ગયો હતો ને ? તમે શોધી કાઢ્યો, ખરું?”
હા, સ્વામી! ચર્મચક્ષુની સીમાબહાર વિચરતા, ગગનવિહારી ગરુડરાજ સામાન્ય માનવીને તો ખોવાઈ ગયેલા લાગે, પણ એ તો ઊંચે ઊંચે ઊડીને ગગનાંગણને પોતાના અસ્તિત્વથી સુશોભિત કરી રહ્યા હોય છે, એની સમજ તો અન્ય કોઈ ગગનવિહારીને જ પડે છે ” પુરોહિતે કહ્યું.
‘વારુ ! દંડરત્નને બોલાવો. તમિસા ગુફાનાં દ્વાર ખોલવા માટે એની જરૂર પડશે.”
દંડરત્નનો અધિપતિ પવનવેગ તરત જ હાજર થયો. પવનવેગને જોવા એ પણ જીવનનો એક લહાવો હતો. ભારતી સૈન્યમાં આવો પડછંદ ને લાલ
પ્લેચ્છ કુલ પર વિજય ૧૦૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org