Page Text
________________
શ્રી જૈન પ્રવચન (કરણાવલી (શ્રી આવશ્યક સૂત્રને સંક્ષિપ્ત પરિચય) ૪૯૫ પ્રાપનીય (જે પદાર્થોનું સ્વરૂપ કહી શકાય તેવા પદાર્થોની વચન ગરૂપ દેશનાનું સ્વરૂપ જણાવીને કહ્યું કે અહીં આવશ્યકના વર્ણનમાં મુતજ્ઞાનને અધિકાર છે, એમ સમજવું. કારણકે તે (શ્રુતજ્ઞાન જ ) પિતાનું સ્વરૂપ અને બાકીનાં ચાર જ્ઞાનું પણ સ્વરૂપ જણાવે છે.
આ રીતે પાંચ જ્ઞાનના વર્ણન રૂપ નંદીનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન પૂરું થયું.
ઉપક્રમ નિક્ષેપ અનુગમ અને નયનું ટુંક વર્ણન અહી આવશ્યક શબ્દના નિક્ષેપાનું સ્વરૂપ કહેતાં અગીતાર્થનું ને અસંવિગ્ન જીવનું દષ્ટાંત જણાવ્યું છે. પછી અનુક્રમે આવશ્યકના ૧૦ એકાWક શબ્દો, તથા ઉપક્રમના ભેદ જણાવતાં બ્રાહ્મણી વગેરેના દષ્ટાંત, નિક્ષેપાનું ને અનુગામનું સ્વરૂપ જણાવીને ઉપઘાત નિર્યુક્તિની મંગલ કરવા પૂર્વક શરૂઆત કરી છે. અહીં યોગ્ય પ્રસંગે તીર્થનું સ્વરૂપ અને જે ૧૦ સૂત્રોની ઉપર શ્રીભદ્રબાહસ્વામી મહારાજે નિર્યક્તિની રચના કરી છે તે દશ સૂત્રોનાં નામ, તથા સામાયિસૂત્રની નિર્યુક્તિમાં દ્રવ્ય પરંપરાનું દષ્ટાંત, તેમ જ નિયુક્તિના અર્થ વગેરે બીના વિસ્તારથી સમજાવી છે. પછી સમજાવ્યું છે કે ગણધરો સૂત્રોની રચના કરે છે. અહીં સૂત્રરચના કરવાનાં કારણે સ્પષ્ટ જણાવીને કહ્યું છે કે શ્રુતજ્ઞાનનો સાર (ફલ) ચરિત્ર છે. અને ચારિત્રનો સાર મોક્ષ છે. તથા સંયમરહિત જીવ એકલા શ્રુતજ્ઞાનથી મોક્ષનાં સુખ પામે જ નહિ, જેમ વહાણુમાં બેઠેલો માણસ જો અનુકૂલ વાયુ વાય નહિ, તો ઇષ્ટ નગરે પહોંચે નહિ, તેમ વાયુ જેવા ચારિત્રથી રહિત જીવ મોક્ષનગરે પહોંચે નહીં. માટે જ વાજબી કહ્યું છે કે ચારિત્ર રહિત જીવ ભવસાગરમાં બૂડે છે, તેમ જ જેમ અંધ પુરુષાદિની આગળ કેડ દીવાને પણ પ્રકાશ કરવો નકામો છે, તેમ અંધ જેવા ચારિત્રરહિત જીવનું શ્રુતજ્ઞાન નકામું છે. આ વચનનું ખરું રહસ્ય એ છે કે દેખતા માણસની આગળ દિવાના પ્રકાશની માફક ચારિત્રવંત જીવનું શ્રુતજ્ઞાન સાર્થક (સફલ) છે. અને ચારિત્રહીને આત્મા ભલે જ્ઞાની હોય, તો પણ તે સુખડનો ભાર ઉપાડનાર ગધેડા જેવો જ કહેવાય. અહીં સુખડના જેવું ચારિત્ર છે, એમ યાદ રાખવું. જેમ ગધેડો ચંદનને લાભ લેતો નથી, તેમ એકલા જ્ઞાનને ધારણ કરનાર છવ ચારિત્રનો લાભ લેતો નથી. યાદ રાખજો કે ચારિત્ર વગરનું જ્ઞાન પાંગળા માણસની જેવું છે, અને જ્ઞાનરહિત ચારિત્ર આંધળાની જેવું છે. માટે જ કહ્યું છે “નાળંafણા મોવો” એટલે જ્ઞાનની ને ક્રિયાની સમુદિત (એકઠી) આરાધના કરતાં મોક્ષનાં સુખ મળે છે. બીજી રીતે એમ પણ કહી શકાય કે જ્ઞાન, તપ અને સંયમની એકઠી આરાધના કરવાથી મોક્ષ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004513 |
| Book Title | Pravachana Kiranavali Pistalisa agam Rahasya |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vijaypadmasuri |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 750 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_related_other_literature |
| File Size | 16 MB |