________________
સાડત્રીસમું પદ
360 ચેતનજી પોતે જ છે, સાધ્ય બહાર છે અને તેનું દર્શન તેને કરવાનું છે એમ તેને લાગે છે. શુદ્ધ ચેતનાને અને ચેતનજીને વસ્તુતઃ તે અભેદ છે, પણ વર્તમાન વિભાવાવસ્થામાં ભેદ સ્પષ્ટ છે. સાધ્ય સાધનની જરૂરિયાત ચેતનજીને જ છે અને તે સાધનની પ્રાપ્તિથી સાધ્યદર્શન થતાં, છેવટે સાધ્ય અને સાધકની એકત્વતા જણાતાં સાધ્ય, સાધક અને પ્રેરક ચેતના સર્વ એક થઈ જશે, એ વિકાસક્રમમાં ગપ્રગતિગત પ્રાપ્તવ્ય સ્થિતિ છે. વર્તમાન ચેતનાના વકતવ્યમાં વિરોધ લાગતો હોય તે તે માત્ર વિભાવને લઈને જ છે, એમાં સ્વરૂપ જાણનારને જરા પણ શંકાસ્થાન લાગે તેવું નથી.
વળી જેમ ભેગી અલેક જગાવે છે એટલે અલક્ષ્ય સ્વરૂપે પ્રગટ કરવા માટે ધણી સળગાવે છે તેમ આપણે વિશુદ્ધ યોગી ચેતનરત્નને જગાવે છે. એ સમજે છે કે આ ચેતનજી પોતે જ શુદ્ધ, નિરંજન, નિર્લેપ, નિકમ, અકલંકી, અવિનાશી, શુદ્ધ બુદ્ધ છે, એની વાસ્તવિક સ્થિતિ અધુના આવૃત્ત છે, પણ એને યોગ્ય પુરુષાર્થથી જો જાગ્રત કરવામાં આવે તો તે પરમપદને પ્રાપ્ત કરી શકે છે અને ત્યાં તે નિરંતર રહી શકે છે. આ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાના પ્રયાસને ચેતનરત્નને જગાવવાના અર્થમાં વાપરેલ છે. એનું સામ્ય અલેક જગાવવાની સાથે સમજવું.
હે મારા નાથ ! આવી રીતે દેરી, લંગોટ ધારણ કરી, ગાંઠ બાંધી ચિદ્રગુહામાં દીપક જેવું અને અલેકને જગાવું એવા પ્રકારની મારી સ્થિતિ થાય એવા યોગ ઉપર તમે તમારું ધ્યાન દેડા, તમારું મન તેમાં પરે. વળી એ યુગમાં અન્ય શું શું થાય છે તે પણ બતાવે છે.
अष्ट करम कंडेकी धूनी, ध्याना अगन जगाउं; उपशम छनने भसम छणाउं, मली मली अंग लगाउं रे, वहाला. ता जोगे. २
આઠ કર્મરૂપ છાણની ધણીમાં ધ્યાનઅગ્નિને સળગાવું અને નિવૃત્તિભાવરૂપ ગણે ભમને છણીને (પછી તેને) લઈ લઈને અંગે લગાવું.”
ભાવ—જેગી ઘણી ધખાવે છે તેવી રીતે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય, મેહનીય, આયુ, નામ, ગોત્ર અને અંતરાય એ આઠ કર્મ તથા તેની ઉત્તર એક સો અઠ્ઠાવન પ્રકૃતિરૂપ છાણુની પૂણું બનાવું. આ જીવને સંસારમાં રખડાવનાર, અનેક પ્રકારની ઉપાધિ કરાવનાર અને સંસારમાં રક્ત રાખનાર કર્મે છે. તે સર્વ કર્મપ્રકતિ આત્મા સાથે ક્ષીરનીરન્યાયે મળી રહે છે, તે બધી પ્રકૃતિઓને યેગી જેમ છાણ ખડકીને તેની ધણી બનાવે તેવી રીતે તેને ગોઠવીને તેની નીચે ધ્યાનઅગ્નિ સળગાવું. ધર્મધ્યાન
૨ કેડેકી=છાણાની. ધૂની=ધુણી, અગ્નિસ્થાન. અગન=અગ્નિ. ઉપશમ=નિવૃત્તિભાવરૂપ. છનને ગલણે. ભસમ ભસ્મ. મલી મલી=લઈ લઈને, મેળવી મેળવીને. અંગ=અંગે, શરીરે. લગાઉ ચોળ.
૪૮
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org