Page Text
________________
૨૦૦
શ્રી આનંદઘનજીનાં પદે લગભગ ભૂલી જવામાં આવી છે. હાલમાં (પર) પાનને ગંજીપ પ્રચલિત છે જે સર્વના લક્ષ્યમાં હશે જ, એમાં પણ અનેક પ્રકારની રમતો થાય છે; પરંતુ આ ચેતનજીની ચતુર્ગતિ પાટની રમત પાસે તેમાં પણ કાંઈ દમ જેવું નથી.
અથવા બુદ્ધિમાન માણસે સોગઠાં ગંજીપાને લેખામાં જ માનતા નથી અને તેને ખરી રમત તરીકે ગણતાં જ નથી, ખરી રમત તે તેઓ ચેતનજીએ માંડેલ ચતુર્ગતિ પાટની છે તેને જ કહે છે; વાસ્તવિક રીતે બીજી રમતો રમતના નામને પણ ગ્ય નથી.
એક વિદ્વાન મહાશય આ ગાથાને નવીન અર્થ સૂચવે છે તે પણ વિચારવા લાયક છે. આ પ્રાણી ચતુર્ગતિરૂપ ચપાટ ખેલે છે અને તેના કારણ તરીકે તેની પ્રવૃત્તિ છે. ચોપાટ ખેલવામાં જેમ પ્રવૃત્તિ કરવી પડે છે તેમ ચતુર્ગતિરૂપ ચોપાટ ખેલવામાં પણ પ્રવૃત્તિ કરવી પડે છે. સોગઠાં અથવા ગંજીપાને કારણ ગણે છે અથવા માને છે એટલે બાજી રમવામાં કર્મબંધનની માન્યતા છે પણ બુદ્ધિમાને પણ (કમની અકળ ગતિને ) સમજી શકતા નથી. બાજી ચલાવવાના કારણમાં તેઓ કર્મબંધનને કારણે માને છે અને તદનુસાર તેમની પ્રવૃત્તિ ચાલે છે પણ તેની અકળ ગતિને ડાહ્યા ડાહ્યા માણસે પણ સમજી શકતા નથી. આ ભાવ આ અર્થ પ્રમાણે નીકળે છે તે સમજવા યત્ન કર.
राग दोष मोहके पासे, आप बनाये हितकर;
जैसा दावा परे पासेका, सारी चलावे खीलकर. प्राणी. २ રાગ, દ્વેષ અને મહિના પાસા પિતાને હિત કરનારા છે એમ માનીને તેણે બનાવ્યા; (પછી) તે પાસાને જે દા પડે તે પ્રમાણે રમનાર સંગઠી ચલાવે છે.”
ભાવ–આ પ્રાણીએ બાજી રમવા સારુ પિતાને લાભ કરનાર જાણીને રાગ, દ્વેષ અને મોહરૂપ ત્રણ પાસા બનાવ્યા. પાટની રમત રમવા સારુ બે પાસાને અથવા ત્રણ પાસાને ખપ પડે છે, બંને રીતે પાટ રમી શકાય છે. પાસામાં એક બાજુએ છે, બીજી બાજુએ પાંચ, ત્રીજી બાજુએ બે અને જેથી બાજુએ એક એમ ચાર જાતના દાણું હોય છે. બાજુમાં બે અથવા ત્રણ પાસાથી રમત શરૂ કરીને દાણું આવે તેટલાં ઘર સેગડી ચાલે છે તેમ આ સંસારની બાજુમાં જેવા રાગ, દ્વેષ અને મેહના દાણા આવે છે તે પ્રમાણે ચકભ્રમણ થાય છે. એ ત્રણે પાસાને બનાવનાર આ જીવ પિતે જ છે અને તેના દાણું નાખનાર અને તદનુસાર ભ્રમણ કરનાર પણ પિતે જ છે. આ સંસારમાં રખડાવનાર, ભ્રમણ કરાવનાર અને જીવને મુંઝવી નાખનાર રાગ, દ્વેષ અને મહ છે. મેહના અવયવ રાગ દ્વેષ છે. વસ્તુ પર પ્રીતિ અપ્રીતિ કરાવનાર અને તદ્દન અજ્ઞાનદશામાં મસ્ત રાખનાર મોહનીય કર્મ સર્વ કર્મોને રાજા છે અને તેને સર્વથા ક્ષય
૨ હિતકર=હિત કરનારા માનીને. જેસા=જે. સારી સંગઠી. ખીલકર=રમનાર.
Jain Education International
ation International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004508 |
| Book Title | Anandghanji Pado |
| Original Sutra Author | Anandghan |
| Author | Motichand Girdharlal Kapadia |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 604 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Worship |
| File Size | 13 MB |