Manavtana Mulya

SR No.: 004507
Original Sutra Author: N/A
Author: Chitrabhanu
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Society
File Size: 17 MB

Page 159

સાંભળશે, અસત્યને નહિ. મારી જીભ સત્યને ટપકાવશે, અસત્યને નહિ ! મનથી, વચનથી, કાયાથી કોઈનું ભલું થશે તો કરીશ; ભલું ન થાય તો કંઈ નહિ; પણ કોઈનું બૂરું તો નહિ જ કરું.
આ જ વાતને ભારતના તેજસ્વી સંતો હજારો વર્ષથી પોતાના જીવન દ્વારા કહેતા આવ્યા છે.
‘વચન-રતન મુખ કોટડી, ચૂપ કર દીજે તાળ; ઘરાક હોય તો બોલીએ, વાણી વચન રસાળ.'
વચન એ તો રત્ન છે. મુખ એ આ
મહામૂલાં રત્નોને રાખવાની તિજોરી છે. રત્ન કંઈ જેમ તેમ અને જ્યાં ત્યાં રખાય ? એ તો બંધ તિજોરીમાં જ શોભે. પણ તિજોરી સદાકાળ કંઈ બંધ રખાય ? ઘરાક આવે, કોઈ ખરીદનાર આવે, કોઈ સારો પારખું આવે તો તિજોરી ખોલવી જ પડે. પણ ખોલ્યા પછી તો એ રત્નો એવી રીતે સચ્ચાઈથી બતાવવાં કે જોનાર ડોલી ઊઠે, એ વચનરત્નમાં પ્રિયતાના પાસા હોય, હિતચિંતનનો આકાર હોય, સત્યનાં પ્રકાશિત કિરણો હોય, તો જોનાર પણ વાહવાહ પોકારી જાય !
હું કહું છું કે સત્ય, તથ્ય ને પથ્યથી ભરેલું આપણું વચન હોય તો, એની આગળ કોહિનૂર હીરો પણ કંઈ જ વિસાતમાં નથી !
ઘણા વખત પહેલાં આગમ-સાહિત્યમાં વાણીના આઠ ગુણો મેં વાંચ્યા હતા. મને થયું કે આ આઠ ગુણોથી યુક્ત આપણાં વચન હોય, તો તો આ સંસારમાંય શાન્તિનું સ્વર્ગ ઊભું થાય ! તે આઠ ગુણને હું આપની આગળ મૂકું છું.
વાણીનો પહેલો ગુણ તે મધુરમ્.
આપણું બોલવું એવું હોવું જોઈએ કે જેમાંથી મધુરતા ટપકે, મીઠાશ ઝરે, વાણીમાંથી સૌંદર્ય નીતરે. સાંભળનારના કાન પણ એ પ્રિય વચન ફરી ફરી સાંભળવા તલસે. વાત એકની એક જ હોય. પણ એક માણસ એવી મીઠાશથી રજૂ કરે કે સાંભળનાર આનંદથી ડોલી જાય. જ્યારે એ વાત બીજો એવા કટુ શબ્દમાં મૂકે કે સાંભળનાર હસતો હોય તો રડી પડે.
મધુર શબ્દોમાં માતાને કહ્યું હોય કે : ‘કેમ છો મારી મા ?' તો માતા ખુશ થઈને કહેશે કે, ‘આવને મારા ભા.' પણ એ જ વાત કટુ શબ્દમાં કહી હોય કે : કેમ છો મારા બાપની વહુ ?' તો ઉત્તર મળશે કે, ‘તારું કાળજું ખાઉં ?' શબ્દોમાં કેવો જાદુ છે ? એક જ વાત રજૂ કરવામાં પણ કેટલું અંતર ? કવિએ કહ્યું છે :
૧૫૦ * માનવતાનાં મૂલ્ય