Dharmasangraha Part 1

SR No.: 004501
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhadrankarvijay
Publisher: Amrutlal Jesinghbhai Shah
Total Pages: 762
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 20 MB

Page 669

|
' [ ધ સં૦ ભા૦ ૧-વિ૦ ૨-ગા૨૫ અથ–“અહીં “સૂવરાજ્ઞિ અર્થાત્ સૂત્ર માત્ર સૂચને પુરતું જ હોય છે, એ ન્યાયે સત્તા=વિચાર કર્યા વિના બીજાને કલંક દેવું, “આ માણસ ચાર છે વગેરે વગેરે અસત્ય દે બીજામાં આપવા તે ૧સહસાવ્યાખ્યાન' પિતાની સ્ત્રીએ વિશ્વાસથી જણવેલી ગુપ્ત વાત (કે જે કહેવા જેવી ન હોય, છતાં) બીજાને કહેવી તે ૩-“સ્વદારામંત્રભેદ, પિતાને તે વિષયનું જ્ઞાન ન હોવા છતાં બીજાને તે તે “મંત્ર-ઔષધિ આદિને ઉપદેશ કરે તે ૪-મૃષપદેશ', અને ખાટાં (બનાવટી) છાપ-સીક્કા-અક્ષર બનાવીને કે માત્રા બિન્દુ વગેરે વધારીને (કે બદલીને) ખોટા લેખ વગેરે કરવા-લખવા તે ૫-કુટલેખ. મૃષાવાદવિરમણ વ્રતના આ પાંચ અતિચારો (દ્વારા “કં વદં=જે કર્મ બાંધ્યું હોય), તેનું સિમે' વગેરેને અર્થ ત્રીજી ગાથા પ્રમાણે. (૧૨) હવે ત્રીજા વ્રત માટે કહે છે–
" तइए अणुव्वयंमी, थूलगपरदबहरणविरईओ।
आयरियमप्पसत्थे, इत्थ पमायप्पसंगणं ॥१३॥" અર્થ–“તર ગgવી ત્રીજા અણુવ્રતમાં “ધૂરું=જેનાથી રાજદંડ-કૅદ વગેરે થાય તેવી મેટી, “અશ્વ'=પારકા ધનની ચોરી કરવાની, વિબો =વિરતિથી (ચોરી ન કરવાની પ્રતિજ્ઞાથી), “બારિયમપૂર' વગેરેને અર્થ પૂર્વ પ્રમાણે. (૧૩)” હવે તેના અતિચારો
" तेणाहडप्पओगे, तप्पडिरूवे विरुद्धगमणे य ।
ફૂલતુQરમાણે, હમે રેસિ સવૅ જા” અર્થ–“સેજ =ચાર લોકોએ, “કાઉs=બીજા દેશ-પ્રદેશમાંથી ચોરી લાવેલી કેસરાદિ કે વસ્તુને, આ સોંઘી ( ઓછી કિંમતે) મળે છે એવી બુદ્ધિથી ચોરીની જાણવા છતાં ખરીદવી તે ૧- બ્લેનહુત. “mગો શબ્દથી “સૂચનાત્ સૂત્ર” એ ન્યાયે અહીં ‘તલાવો’ સમજો તેમાં “તસ્કર=ચાર લોકેને, પહેલાંથી વસ્તુ ઉધાર વગેરે આપવા દ્વારા ચોરી કરવામાં gોન=પ્રેરણું કરવી તે ૨-“તસ્કરપ્રયાગ.” તપૂરિ =તે તે કંકુ-કેસરાદિ વેચવાની વસ્તુઓમાં તેના સરખી બીજી કસું બે વગેરે, અથવા તે તે જાતિની પણ હલકી–કૃત્રિમ વસ્તુઓ ભેળવીને વ્યાપાર કરવો; જેમ કે-ઘીમાં ચરબી કે બનાવટી ઘી, કેસરમાં કસું કે બનાવટી કેસર, એમ સટશ કે કૃત્રિમ ચીજો ભેળવીને સારી વસ્તુના નામે ઉંચા ભાવે વેચવી તે ૩-તપ્રતિરૂપવ્યવહાર.' “વિરામ=પરસ્પર બે શત્રુઓનાં રાજ્ય તે “વિરૂદ્ધ રાજ્ય ત્યાં તે તે રાજાની આજ્ઞા વિના વ્યાપાર માટે જવું તે ૪-વિરૂદ્ધગમન. અને હતુઢ ચૂકમો = ખટાં (હલકા-ભારે) તોલાં કે બેટાં ( ન્હાનાં-મેટા) માપાંથી વ્યાપાર કરે (હલકાં કે ન્હાનાંથી આપવું અને ભારે કે મોટાંથી લેવું ) તે પ–કુટતુલાકુટમાન સમજવું. (૧૪)” સંબધ પ્રકરણમાં કહ્યું છે કે
" उचियं मोत्तूण कलं, दव्वाइकमागयं च उक्करिसं ।
નિવરિયમવિ કાળો, વાસ સંત ન જિfષના શા” (૦૪૦૨૧) ભાવાર્થ–“જે દેશમાં જે કાળે ઉચિત ગણાતું હોય તેથી વધારે વ્યાજ લેવું નહિ, દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવને આશ્રીને જે ચીજને જેટલા પ્રમાણમાં ભાવ વધ્યું હોય તેનાથી વધુ ભાવ લે નહિ તથા “આ વસ્તુ પડી ગયેલી છે એમ જાણવા છતાં પારકી ચીજ લેવી નહિ.”