________________ સંસ્કૃત બીજી ચોપડી 2. પરોક્ષ ભૂતકાળના પ્રત્યયો નીચે પ્રમાણે છે. પરમે એ. વ. દિ. વ, બ. વ. 1 લો પુ. શ્રી વે 2 જે 9 થી अथुस् अ 3 જે છે . अतुस् उस् 3. અહીં ફક્ત 1, 2 અને મ એ ત્રણ પ્રત્યયે જ લે છે." (અ) , , મ, તૃ, (2 જે પુ. એ. વ. વરિઘ) હતુ, કુ, અને શુ માં એ પ્રત્યયો રુ લેતા નથી. (આ) બીજા ધાતુઓમાં 3, 5 અને થ અવશ્ય લે છે, પણ | (ઈ) હસ્વ # જેને અનન્ત હોય એવા મન, ધાતુઓમાં થ ની પૂર્વે 6 આવતી નથી. જ્યારે | (ઉ) અને સ્વર હોય એવા અનિદ્ ધાતુઓ અથવા ધાતુઓમાં જ 4 હેય એવા અનિદ્ ધાતુઓ વિકંપે ? લે છે. युधि रुधि राधि व्यध् शुधः साधि सिध्यती / मन्य हन् आप् क्षिप् छुपि तप् तिपस्तृप्यति दृप्यति || लिए लुप् वप स्वप् मृपि यम रभ लभ् गम् नम् यमो रमिः / क्रुशिर दंशि दिशी दृश् मृश् रिश् रुश लिश् विश् स्पृशः कृषिः।। त्विष तुष् द्विष् दुष् पुष्य पिष् विश् शिष् शुश्लिध्यतयो घसिः / वसतिर दह् दिहि दुहो नह मिहू सह लिह, वहि स्तथा / / अनुदात्ता हलन्तेषुधातवोद्वयधिकंशतम् / આ કારિકામાં નિર્ધાતુઓ છે. માત્ર મેળ માટે કેટલાક ધાતુઓમાં 6 ઉમેરવી પડી છે, અને કેટલાકમાં ગણની નિશાની સાથે જીત લગાડેલી છે. છેલ્લી લીટીમાં શબ્દ અનુવાનો અર્થ અનિદ્ થાય છે. આ કારિકામાં જે કહ્યું છે તે ગણકાર્યરહિત કાળમાં સામાન્ય રીતે ખરું છે, પણ કેટલીક ખાસ જગાએ ફેરફાર કરવો પડે છે. પક્ષ ભૂતકાળમાં જે ફેરફાર કરવા પડે છે તે ઉપર બતાવ્યા છે.
