Sushrut Samhita

SR No.: 004403
Original Sutra Author: N/A
Author: Sushrut Maharshi, Narayanram Acharya
Publisher: Chaukhambha Orientaliya
Total Pages: 922
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 31 MB

Page 540

अध्यायः 9] सुश्रुतसंहिता। 443 wwwwwwwwwwwwwwwww. wwwwwwwwwwwwww ह-मेषशृङ्गीत्यादि / मेषशृङ्गी कर्कटशृङ्गी; गयी तु पुत्रजी- रकार्ककुटजारेवतमूलकल्कैमूत्रपिष्टैः पित्तपिष्टैर्वा, वकमेदमाह / श्वदंष्ट्रा गोक्षुरकः / शाजेंटा काकतिक्ता, 'मुंभुरटा' स्वर्जिकातुत्थकासीसविडङ्गागारधूमचित्रककटुकइति लोके; 'गूथकरञ्ज' इत्यपरे / शेषं प्रसिद्धम् / एतैः कषा- | सुधाहरिद्रासैन्धवकल्कैर्वा, एतान्येवावाप्य क्षारयकल्करूपैः सिद्धं सामान्यपरिभाषया तैलं घृतं वा वातकुष्ठे कल्पेन निःस्रुते पालाशे सारे ततो विपाच्य एव, कफानुबन्धे तैलं, पित्तानुबन्धे घृतम् ; अन्ये तु पानाय फाणीतमिव संजातमवतार्य लेपयेत् , ज्योतिष्कघृतं, अभ्यङ्गाय तैलमिति / अश्वकर्णेत्यादि अश्वकर्णः पूर्वदेशे फललाक्षामरिचपिप्पलीसुमनःपत्रैर्वा, हरितालमगन्धमुण्डोऽश्वत्थसदृशः / ककुभः सुगन्धिमूलो विटपः / नःशिलार्कक्षीरतिलशिग्रुमरिचकल्कैर्वा, खर्जिका. पलाशः किंशुकः / पिचुमर्दो निम्बः / समझा स्पर्शरोदनिका, कुष्ठतुत्थकुटजचित्रकविडङ्गमरिचरोधमनःशिलालज्जालुरिति लोके / प्रियालेत्यादि / प्रियालश्चारः / सपिरिति कल्कैर्वा, हरीतकीकरञ्जिकाविडङ्गसिद्धार्थकलवणपूर्वयोगादनुवर्तते, एवमग्रेऽपि / भल्लातकेत्यादि / तुवरकः रोचनावल्गुजहरिद्राकल्कैर्वा // 10 // पश्चिमसमुद्रभूमिषु प्रसिद्ध एव // 7 // सर्वे कुष्ठापहाः सिद्धा लेपाः सप्त प्रकीर्तिताः॥ सप्तपर्णारग्वधातिविषेक्षुरपाठाकटुरोहिण्यमृ. / शाको महाखरपत्रः, 'शाखोट' इत्यन्ये; गोजी गोजिह्वा; तात्रिफलापटोलपिचुमर्दपर्पटकदुरालभात्रायमा- | काकोदुम्बरिका काष्ठोदुम्बरिका / तमेव प्रलेपं निर्दिशन्नाहणामुस्ताचन्दनपद्मकहरिद्रोपकुल्याविशालामूर्वा- लाक्षासर्जरसेत्यादि / आरेवतः किरमालकः / पित्तपिष्टैरिति शतावरीसारिवेन्द्रयवाटरूषकषड्ग्रन्थामधुकभू- गोपित्तपिष्टैः। एतान्येवेत्यादि / निःसुते गालिते / क्षारकल्पातिनिम्बग्रष्टिका इति समभागा: कल्कः स्यात्, कल्का- देशेन तिलनालादिभिरावीपमं षड्गुणोदकलावणं च / सुवर्चिकाचतुर्गुणं सर्पिः प्रक्षिप्य तद्विगुणो धात्रीफलरसस्त- तुत्यकासीसादिचूर्ण परिवाप्य क्षाराद् द्वात्रिंशत्तमभागप्रमाचतुर्गणा आपस्तदैकध्यं• समालोड्य विपचेत्, णम् / खर्जिकेत्यादि / ज्योतिष्कः काकमर्दनिका, तस्याः फलम् / एतन्महातिक्तकं नाम सर्पिः कुष्ठविषमज्वररक्त-| सुमना जाती / हरितालेत्यादि / शिविटपशाकः, शोभाजनपित्तहृद्रोगोन्मादापस्मारगुल्मपिडकासृग्दरगलग- | मन्ये / हरीतकीत्यादि / करनिका वृक्षकरजः / सर्वेत्यादि / ण्डगण्डमालाश्लीपदपाण्डुरोगविसर्शिःषाढ्य- | सिद्धा इति विशेषणं निश्चितफलसिद्धिबोधनार्थम् // 10 ॥कण्डूपामादीछमयेदिति // 8 // वैशेषिकानतस्तूचं दश्वित्रेषु मे शृणु // 11 // त्रिफलापटोलपिचुमन्दाटरूषककटुरोहिणीदु / रालभात्रायमाणाः पर्पटकश्चैतेषां द्विपलिकान् | लाक्षा कुष्ठं सर्षपाः श्रीनिकेतं - भागाजलद्रोणे प्रक्षिप्य पादावशेषं कषायमादाय रात्रिव्योषं चक्रमर्दस्य बीजम् // कल्कपेष्याणीमानि मेषेजान्यर्धपलिकानि त्रायमा-1 कृत्वकस्थं तपिष्टः प्रलेपो णामुस्तेन्द्रयवचन्दनकिराततिक्तानि पिप्पल्यश्चै ददूधको मूलकाद्वीजयुक्तः॥ 12 // तानि घृतप्रस्थे समावाप्य विपचेत, एतत्तिक्तकं वैशेषिकानित्यादि / श्रीनिकेतं नवनीतधूपः सरलनिनाम सर्पिः कुष्ठविषमज्वरगुल्मार्टीग्रहणीदोषशो- | र्यास इति / रात्रिर्हरिद्रा // 11 // 12 // फपाण्डुरोगविसर्पषाण्यशमनमूर्ध्वजत्रुगतरोगघ्नं | सिन्धूद्भूतं चक्रमर्दस्य बीजचेति // 9 // मिक्षद्धतं केशरं तायशैलम् // हरिद्रोपकुल्याविशालेत्यत्र तत्रान्तरदर्शनाद्धरिद्राद्वयं, पि. पिष्टों लेपोऽयं कपित्थाद्रसेन प्पली गजपिप्पली चेत्युपकुल्याद्वयं च बोद्धव्यं, विशाला दस्तूर्णं नाशयत्येष योगः // 13 // इन्द्रवारुणी, मूर्वा चोरस्नायुः, षड्मन्था वचा / परिभाषाव्या- सिन्धूद्भुतमित्यादि / सिन्धूभृतं सैन्धवम् / इक्षुद्भुतो गुडः। पारो नास्त्येवात्र महातितके, सामान्यकल्ककषायपरिमाणद्रव्य. केशरं बकुलम् / तार्यशैलं रसाजनम् // 13 // परिमाणयोश्चोकलात् / षाढ्यं षण्ढभावः // 8 // 9 // हेमक्षीरी व्याधिधातः शिरीषो अतोऽन्यतमेन घृतेन स्निग्धविन्नस्यैका द्वे निम्बः सों वत्सकः साजकर्णः॥ तिसश्चतस्रः पञ्च वा सिरा विध्येत् / मण्डलानि शीघ्रं तीव्रा नाशयन्तीह दद्रूः चोत्सन्नान्यवलिखेदभीक्ष्णं, प्रच्छयेद्वा, समुद्रफेनशाकगोजीकाकोदुम्बरिकापत्रैर्वाऽवघृष्यालेपयेल्ला स्नानालेपोद्धर्षणेषूपयुक्ताः // 14 // क्षासर्जरसरसाअनप्रपुनाडावल्गुजतेजोवत्यश्वमा- हेमक्षीरी ककुष्ठम् / व्याधिधातः किरमालकः / सर्जो लधु | सर्जः / अजकर्णो महासर्जः, 'गन्धमुण्ड' इत्येके / स्नानेत्यादि / 1 'गुधूप' इति पा०। २०तिविषोशीर" इति पा० / / 'द्रयाण्यर्षपलिकानि' इति पा० / 1 घोराः' इति पा०।