Sushrut Samhita

SR No.: 004403
Original Sutra Author: N/A
Author: Sushrut Maharshi, Narayanram Acharya
Publisher: Chaukhambha Orientaliya
Total Pages: 922
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 31 MB

Page 462

अध्यायः 5] सुश्रुतसंहिता / 365 बिम्बमनुवर्तते, तेने मस्तकस्य यद् बिम्बं मण्डलं तदीवा- संघातानाह-चतुर्दशास्वामित्यादि / त्रयो गुल्फजानुवसश्रितानां प्रागुक्तानामेव चतसृणामुपरिगतानां कण्डराणामप्र-णेषु, तावन्तोऽन्यस्मिन् सक्नि, बाह्वोरेवमेव, एवं चतुर्भिस्त्रिप्ररोहः, तथा पादगतानां चतसृणामुपरिगतानामूरुमण्डलम- कादश; त्रिकशिरसोरेकैकः-त्रिके एकः, एकः शिरसीत्येवं अप्ररोहः, तथा पृष्ठगतानां चतसृणां कण्डराणामुपरिगतानां | चतुर्दश / यद्यपि श्रोणिकाण्डभागे त्रिकं प्रसिद्धं, तथाऽप्यत्र वक्षोमण्डलम् , आदिशब्दगृहीतस्य स्तनस्य च मण्डलमप्रप्र- बाहुप्रीवास्थित्रयसंघातत्रिक उच्यते // 16 // रोहः / हस्तंगतानां चतसृणामुपरिगतानामसैपिण्डो बाहुशिरो- चतुर्दशैव सीमन्ताः; ते चास्थिसङ्घातवद्गणनीउपप्ररोह इति / मस्तकस्य तथैवोोस्तथा वक्षसस्तथाऽसपि याः, यतस्तैर्युक्ता अस्थिसंघाताः; ये ह्युक्ताः संघाण्डयोश्च यद्विम्बं मण्डलम् , आदिशब्दात् स्तनपिण्डयोरपि तास्ते खल्वष्टादशैकेषाम् // 17 // मण्डलं, तासां षोडशानां यथासमीपं प्ररोहः // 11 // सीमन्तानाह-चतुर्दशैवेत्यादि / तैर्युक्ता अस्थिसखाता मांससिरानावस्थिजालानि प्रत्येकं चत्वारि; इति / तथाच भोजः-"संघाताः सीविता यैस्तु सीमन्तांस्तान् तानि मणिबन्धगुल्फसंश्रितानि परस्परनिबद्धानि प्रचक्ष्महे"-इति / परमतमाह-ये युक्ता इत्यादि / एकेषापरस्परगवाक्षितानि चेति, यैर्गवाक्षितमिदं शरी-माचार्याणां मते संघाता अष्टादश; तद्यथा-पूर्वोक्ताश्चतुर्दश, रम् // 12 // श्रोणिकाण्डमुपर्येकः, वक्षउपर्येकः, उदरोरःसन्धाने एकः, जालान्याह-मांसेत्यादि / मांसादीनां चतुर्णा प्रत्येक | अंसकूटमुपर्येकः, एवमष्टादश // 17 // चलारि जालानि / तेषां मांसादिजालानां चत्वार्यकैकस्मिन् त्रीणि संषष्टान्यस्थिशतानि वेदवादिनो भाषन्ते; मणिबन्धे गुल्फे च। तद्यथा-मांसस्यैकमेकस्मिन् मणिबन्धे शल्यतश्रेषु तु त्रीण्येव शतानि / तेषां सविंशमस्थिगुल्फे च, एवं सिराणां मायूनामस्मां चैकैकं जालकमिति | शतं शाखासु, सप्तदशोत्तरं शतं श्रोणिपार्श्वपृष्ठो. चत्वारि जालकानि / परस्परगवाक्षितानि संजातपरस्परच्छिद्रा-रासु, प्रीवां प्रत्यूचं त्रिषष्टिः, एवमस्थां त्रीणि णीत्यर्थः / यैर्गवाक्षितमिति विरचितनिरन्तरजालकाकाररन्ध्र- | शतानि पूर्यन्ते // 18 // निकरपरिकलितमित्यर्थः // 12 // 'अस्थिसंख्यां कुर्वनाह-त्रीणीत्यादि / वेदवादिनो भाषन्त षट् कूर्चाः, ते हस्तपादनीवामेदेषुः हस्तयोडौं, | इत्यत्रायुर्वेदवादिन इति द्रष्टव्यं, न पुनर्वेद एव; तदा तु त्रीण्येपादयोहौं, ग्रीवामेढ्योरेकैकः // 13 // वास्थिशतानीत्यत्रयं वचो वेदविरुद्धवादप्रमाणं स्यात् / खमत माह-शल्यतत्रेष्वित्यादि // 18 // षद् कूर्चा इत्यादि / कूर्चा इव कूर्चाः, नाम्नवाकृतिरुनेया; ते पुनर्माणास्थिसिरानायूनां जालकप्रभवाणां सन्ततिविरचिताः | एकैकस्यां तु पादाङ्गुल्यां त्रीणि त्रीणि तानि // 13 // पञ्चदश, तलकूर्चगुल्फसंश्रितानि दश, पाामेमहत्यो मांसरजयश्चतस्रः-पृष्ठवंशमुभयतः | | कं, जलायां वे, जानुन्येकम् , एकमूराविति, त्रिंशपेशीनिवन्धनार्थ द्वे बाो, माभ्यन्तरे बढे // 14 // | | देवमेकस्मिन् सक्नि भवन्ति, एतेनेतरसक्थि बाहु सप्त सेवन्यः, सिरसि विभकाः पश, जिह्वाशे-चत्वारित्रिकसंश्रितमेकं, पाण्डशिदेकर्लिन्, च व्याख्याती प्रोग्यां पञ्च, तेषां गुदभगनितम्बंधु फसोरेकैका: ताः परिहर्तव्याः शस्त्रेण // 15 // द्वितीयेऽप्येवं, पृष्ठे त्रिशत्, महायुति, अंसमहत्य इत्यादि / पेशीनिबन्धनार्थमिति प्रयोजनकथनम् / लके प्रीवायां जब, कण्ठनाड्यांचत्वारि.देहन्यो, गयी तु, महत्यो मांसरजवश्वतनः चतस्रः पृष्ठवंशमुभयत 1 वृद्धवाग्भटस्तु "गुरुफजानुवंक्षणमणिबन्धकूपरकक्षासु एकैकः, इत्यष्टौ प्रतिपादयति // 14 // 15 // त्रिके एकः, पत्र शिरसि" इत्यष्टादश सीमन्तानाह; संघाशास्त्रां संघाताः तेषां त्रयो गुल्फजानुव तांस्तु चतुर्दशैव / 2 'सीमन्तास्तु खल्वष्टादशैकेषाम्' इति पा० / बणेषु, पतेनेतरसक्थि बाहु च व्याख्याती, त्रिक- 3 'संचिताः' इति पा० / 4 'पष्टयपिकानि' इति पा० / 'सष्टीनि शिरसोरेकैकः॥१६॥ शतान्यस्यामिति' इति ता. 5 'भगगुदनितम्बेषु' इति पा० / 6 प्रतिपार्श्व द्वादश पशुकाः, द्वादश स्थालकानि, दादश स्थालकाचुदा१ तेन मस्तकस्य, तथैवोवोंः, तथा वक्षसः, तथाऽक्षपिण्डयोश्च | नीति मिलित्वा षट्त्रिंशदस्तीनि ज्ञेयानि। . अष्टावुरसीति उरःफळके यद्विम् मण्डलं, आदिशब्दात् स्तनपिण्डयोरपि मण्डलं, तासां | पद, अक्षकसंझे दे; इति मिलित्वाऽष्टावुरस्यस्थीनि यानि / 8 'दे षोडशानां यथासमीपं प्ररोहः' इति पा०। 2 'अक्षपिण्डः' इति | अक्षकसंखे' इति पा०। 9 अत्र 'कण्ठनाड्यां त्रीणि, एकं हनौ, पा०। 3 'अक्षपिण्डयोश्च' इति पा० / 4 'जालकप्रभवसन्तति- दन्ता द्वात्रिंशत्, नासायां नव, तालुनि दे, गण्डयोदे, शङ्खयोदें, विरचिताः' इति पा०। 5 'सीवन्यः' इति पा० / 6 'चतस्रः | | कर्णयोः पद, षट् शिरसि' इति पाठो रसयोगसागरस्योपोडाते पृष्ठवंशमुभयत इति प्रतिपादयति' इति पा० / | वै. पं. हरिप्रपन्नशर्मणा संशोधितः / 10 'हनुसंडे' इति ता.।