________________ 4 परिच्छेदः।] सरखतीकण्ठाभरणम् / 489 आदित्येत्यादि / अनिलो वायुः, अनलोऽग्निः, द्यौराकाशः, आपो जलम् , हृदयम् , यमः, अहो दिनम् , उभे प्रातःसायम् , धर्मो विधाता चायं जनस्य वृत्तं चरित्रं जानाति / आदित्यचन्द्रौ जानीत इति विभक्तिविपरिणामेनान्वयः। 'धर्मो गुणादी लोकेशे' इति रत्नकोषः / अत्रादित्यादय उत्तरपदप्रतिपदनिवेशितचकारेणकक्रियायां निवेशिता इति मिश्रता / तदभावे दोषमाह-तेनेति / अनुभयाश्रयस्तु समुच्चयोऽन्वाचयश्च न भवति / द्वयोरपि दीपकेन विषयापहारात् / तेनेतरेतरयोगसमाहारयोः स उदाहियते तत्रेतरेतरयोगो यथा'सावशेषपदमुक्तमुपेक्षा स्रस्तमाल्यवसनाभरणेषु / गन्तुमुत्थितमकारणतः स्म द्योतयन्ति मदविभ्रममासाम् // 141 // ' अत्रोक्तम् , उपेक्षा, उत्थितमित्येते क्रियाद्रव्यविशेषा इतरेतरयोगेन मदविलासद्योतनक्रियायां निवेश्यन्ते; तेन द्योतयन्तीति बहुवचनं द्वन्द्वसमासश्च तद्विवक्षायां स्यात् / न चेह द्योतकश्चकार उत्तरपदे प्रतिपदं वा विद्यत इति सोऽयमनुभयाश्रयः समुच्चयभेदः / / . अनुभयेति / यत्र द्विपदे बहुपदे वा चकारो नास्ति समुच्चयोऽन्वाचयोऽपि न भवति / दीपकलक्षणेन तस्य विषयीकरणादेकत्रवर्तिना क्रियादिवाचकपदेन सर्ववाक्योपकारकत्वस्य दीपकत्वात् , तादृशसमुच्चयान्वाचययोश्च तत्सत्त्वादित्याशयः ॥सावशेषेत्यादि / आसां स्त्रीणामेतानि मदविभ्रमं मत्तताविलासं द्योतयन्ति स्म / तान्याह -सहावशेषैरवशिष्टभागैर्वर्तते सावशेषं सखण्डं पदं यत्रेदृशमुक्तं वचनम् / खण्डाक्षरवचनमित्यर्थः / स्रस्तानि स्खलितानि यानि मालावस्त्रालंकरणानि तेषूपेक्षा असंवरणम् / अकारणतो हेतुं विनैव गन्तुं गमनं कर्तुमुत्थितमुत्थान च / उक्तमिति भावे तः / उत्थितमित्यपि भावे क्तः। अकारणत इति पञ्चम्यास्तसिः / अत्रोक्तादेर्वचनादिरूपक्रियात्मकस्य तदाश्रयस्य द्रव्यस्य मिथो योगेन प्रधानक्रियायां निवेशः। अत एव द्योतयन्तीति बहुवचनम् / समुच्चयस्वीकारे दोषमाह-द्वन्द्वेति // समाहारो यथा"वपुर्विरूपाक्षमलक्ष्यजन्मता दिगम्बरत्वेन निवेदितं वसु / वरेषु यद्वालमृगाक्षि मृग्यते तदस्ति किं व्यस्तमपि त्रिलोचने 142'