Sarasvatikanthabharanam

SR No.: 004397
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhareshvar Bhojdev, Kedarnath Sharma, Vasudev L Shastri
Publisher: Pandurang Jawaji
Publication Year: 1934
Total Pages: 894
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 542

4 परिच्छेदः / ] सरखतीकण्ठाभरणम् / 449 मुहे इत्यादि / 'मुखे मदस्खलितोल्लापे स्नानार्दै चिकुरे वेणीनिवसनसारे समुक्ताहारे उरसि / कालान्तरे तरलाक्षिण मदनः समुल्लसति माघे पुनः स्तनगृहे न ज्ञायते कुत्र वसति // इह कालान्तरे माघातिरिक्तकाले मदस्खलितोल्लापे मुखे स्नानार्दै केशे वेणीनिवसनेन कञ्चुकवस्त्रेण सारे मुक्ताहारसहिते वक्षसि तरलनेत्रे च मदनः कामः समुल्लसति दीप्यते / माघे पुनः स्तन एव गृहं तत्र न ज्ञायते कुत्र वसतीति / उभयत्र विरुद्धकोटिद्वयविषयतयैकामाशय पृच्छतिक इति / निर्णयासन्नो निर्णयाव्यवहितपूर्वः, वितर्कानन्तरं निर्णयात् / वितर्कासन्नो वितर्काव्यवहितपूर्वः / संशयानन्तरं वितर्कात् / एतदेवाह-संशयेति / संशयानो वितर्ककोट्यवलम्बी वितर्कानन्तरमुक्तमेव जानाति / अत एव विदाम्बभूवुरिति संशय उक्तः / तथा माहहु इत्यादावपि शब्दकारितोऽनयोर्भेद इत्याह-शब्दाश्वेति / त भयालंकारता वितर्कादीनामित्याशय समाधत्ते-उक्तीति। यथा परार्थानुमाने शब्दप्रयोगकारितो विशेषस्तथा शब्दपक्षे खरूपमर्थस्तत्पक्षे खार्थानुमानवत्प्रवृत्तिः / साम्योक्तादावुक्तिशब्दस्यायमेवार्थो यदुक्तिनिबन्धनं नाम / तथा च खरूपमात्रस्योक्तो निर्वचनेऽर्थालंकारता संशयतादेरुक्तिप्राधान्ये पुनरुभयालंकारतेति // इति संशयोक्त्यलंकारनिरूपणम् // अपहृत्यलंकारनिरूपणम् / अपहृतिलक्षणमाह अपह्नुतिरपह्नत्य किंचिदन्यार्थदर्शनम् / औपम्यवत्यनौपम्या चेति सा द्विविधोच्यते // 41 // वाच्ये प्रतीयमाने च सादृश्ये प्रथमा तयोः। तथाभूते द्वितीया स्यादपोतव्यवस्तुनि // 42 // अनौपम्यवती भूयः पूर्वापूर्वा च कथ्यते / तासामुदाहतिष्वेव रूपमाविर्भविष्यति // 43 // * अपद्धतिरिति / किंचित्प्रसिद्ध धर्मिणं धर्म वापहृत्यापलप्यान्यस्यार्थस्य प्रसिदस्य धर्मादेर्दर्शनं प्रकटनमपहृतिः / न चास्या आक्षेपादभेद इति वाच्यम् / तत्र हि प्रतिषेधमात्रमर्थोऽत्र तु प्रतिषेधपूर्वकमन्यार्थकथनमिति भेदः। औपम्यमुपमा तद्वतीति वाच्येऽभिधीयमाने / अपह्रोतव्यवस्तुन्यपहृतिविषयपदार्थे // 29 स. क.