Page Text
________________ 4 परिच्छेदः। सरखतीकण्ठाभरणम् / 435 अत्र हतच्छायमित्यादीनामन्तर्गतगुणत्वेन क्रियाविशेषणत्वात् क्रियागुणयोगनिमित्तं निजं प्रकृतिचटुलत्वमपि विगलितमिति गुणयोगनिमित्तं च साम्यं सामान्यविशेषरूपश्चालेख्यप्रदीपदृष्टान्त इति क्रियागुणयोगनिमित्तेयं विशेषत उत्तरा नाम दृष्टान्तोक्तिः साम्यभेदः / अथ दृष्टान्तोक्तेदृष्टान्तालंकारस्य च को विशेषः / उच्यते / 'लौकिकपरीक्षकाणां यस्मिन्नर्थे बुद्धिसाम्यं स दृष्टान्तः' इत्यर्थं प्रति तु न कश्चिद्विशेषः / उक्ति प्रति पुनरनेको विद्यते / तद्यथा-दृष्टान्तदा:न्तिकयोर्भिन्ने वाक्ये निर्देशो दृष्टान्तालंकारः / एकवाक्ये निर्देशो दृष्टान्तोक्तिः / साध्यधर्मसिद्धये दृष्टान्तालंकारः, साधर्म्यनिमित्त]सिद्धये दृष्टान्तोक्तिः / इवाद्यप्रयोगे दृष्टान्तालंकारः, इवादिप्रयोगे तु दृष्टान्तोक्तिः / अत एवेयमुभयालंकारः स पुनरर्थालंकार इति // तो ताणेत्यादि / इह ततस्तेषां वानराणामालेख्यप्रदीपानामिव निजकमात्मीयं प्रकृतिचञ्चलत्वमपि विगलितमपगतम् / हता छाया प्रतिष्ठा कान्तिर्वा यत्र तत् / पक्षे हता छाया आतपाभावरूपा यत्र तत् / निश्चलं लोचनमेव शिखा यत्र तत् / प्रोषितोऽन्तर्गतः प्रतापः पौरुषं प्रतपनं च यत्र तत् / क्रियाविशेषणत्रयमिदम् / 'निजमात्मीयनित्ययोः' इति विश्वः / खार्थिकः कन् / अत्र छायादेर्गुणस्य क्रियाविशेषणतया क्रियाया गुणायोगः / प्रदीपस्य दृष्टान्त इति विशेषः / उत्तरा च व्यक्तैव / अथेति / उभयत्र साम्यमात्रस्योपजीवनादिति भावः / लौकिका लोकविदिताः, परीक्षकाः प्रमाणेन व्यवहारिणः / बुद्धिसाम्यस्योभयत्र तुल्यत्वादाहन कश्चिदिति / अभेद एवेत्यर्थः / तीभेद एव, नेत्याह-उक्तिमिति / वचनरचनयानेके भेदास्तयोरित्यर्थः / साध्येति साध्यो धर्मः सिसाधयिषितः / साधर्म्यति / साधर्म्य समानधर्मता तस्या निमित्तं गुणादि तयोः सिद्धिरित्यर्थः / इवादिप्रयोगपुरस्कारेण शब्दालंकारता, साम्यादिपुरस्कारेण चार्थालंकारतेत्युभयालंकारतेल्याह-अत इति / प्रपञ्चोक्तिं लक्षयति साम्योत्कर्षापकर्षोक्तरुपमानोपमेययोः। प्रकृता विकृता चेति प्रपश्चोक्तिः प्रदश्यते // 39 //
| SR No. | 004397 |
| Book Title | Sarasvatikanthabharanam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhareshvar Bhojdev, Kedarnath Sharma, Vasudev L Shastri |
| Publisher | Pandurang Jawaji |
| Publication Year | 1934 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |