________________ 4 परिच्छेदः / सरस्वतीकण्ठाभरणम् / 405 वाक्योपमाया अष्टविधत्वमाह वाक्योपमा तु या तत्र द्वैविध्यं सापि गच्छति / 'एका पदार्थयोः साम्ये परा वाक्यार्थयोर्मिथः // 13 // आद्या पूर्णा च लुप्ता च लुप्तवर्णी तथैव च / पूर्णलुप्तेति चाख्याता कविमुख्यैश्चतुर्विधा // 14 // पूर्णा सामान्यधर्मस्य प्रयोगे द्योतकस्य च / उपमानस्य च भवेदुपमेयस्य चैव हि // 15 // वाक्येति / तत्रोपमायां मिथोऽन्योन्ये साम्य इति यावत् / 'मिथोऽन्योन्ये रहोर्थे च मिथोऽन्योन्यसमुच्चये।' इति मेदिनीकारः / आद्या पदार्थोपमा पूर्णा सामान्यधर्मादिसाकल्यवती / प्रयोग इति सर्वत्रान्वीयते // यथा_ 'कमलमिव चारु वदनं मृणालमिव कोमलं भुजायुगलम् / अलिमालेव सुनीला तथैव मदिरेक्षणे कबरी // 9 // ' अत्र कमलमृणालालिमालादीनामुपमानद्योतकतुल्यधर्मोपमेयवाचकानां चतुर्णामपि पदानां पृथक् पृथक् प्रयोगे पदार्थयोः सादृश्यस्याभिधीयमानत्वादियं पूर्णानाम पदार्थोपमासु वाक्योपमाभक्तिः // लोपे सामान्यधर्मस्य द्योतकस्य च योपमा / प्रतीयमानसादृश्ये द्वयोलुप्तेति तां विदुः॥१६॥ कमलमित्यादि / हे मदिरेक्षणे रक्तनेत्रे, तव वदनं पद्ममिव चारु / बाहुद्वयं बिसमिव मृदु / कबरी केशवेशो भ्रमरपतिरिव नीलोऽस्ति / मदिरावद्रक्तमीक्षणं नेत्रं यस्याः सा / 'कबरी केशवेशोऽथ' इत्यमरः / इह कमलमुपमानम् , इवपदं द्योतकम् , चारुपदं तुल्यधर्मोपस्थापकम् , वदनमुपमेयमिति पूर्णता, पदार्थयोः सादृश्यं वाक्यार्थः, सामान्यधर्मादीनां विरहे लोपे लुप्ता तर्हि सर्वलोपे उपमैव न स्थादत आह-प्रतीयमान इति / तथात्वेऽपि प्रसिद्धैव कान्त्यादितुल्यधर्मप्रतीतिरिति भावः //
