________________ 404 काव्यमाला / सामान्यार्थप्रत्ययेन यथा 'सूर्यायति सुधारश्मिर्मन्मथोऽतिमृतायते / मृतस्य कान्ताविरहे वर्गोऽपि नरकीयति // 7 // अत्रोपमानादाचारादिभिः सूर्यादिभ्यः क्यजादय आचारलक्षणक्रियाविशेष उत्पद्यमाना उपमानोपमेययोः सामान्य एवोत्पद्यन्त इति सेयं सामान्यार्थप्रत्ययानाम प्रत्ययोपमासु पदोपमाभक्तिः // इवार्थप्रत्ययेन यथा 'एक एव हि भूतात्मा भूते भूते व्यवस्थितः / एकधा बहुधा चैव दृश्यते जलचन्द्रवत् // 8 // अत्र 'तेन तुल्यं क्रिया चेद्वतिः 5 / 1 / 115' इत्यनेन चन्द्रशब्दाचन्द्रेण तुल्यं दृश्यत इतीवार्थ एव प्रत्ययो न तु तुल्यक्रियार्थः, अन्यथा दृश्यत इति इवार्थ इव तुल्यक्रियाप्रयोगोऽपि न स्यात् / तदप्रयोगेऽपि च गौरिव गवय इत्यादौ वतिः प्रसज्येत / सेयमिवार्थप्रत्ययानाम प्रत्ययोपमासु पदोपमाभक्तिः // . सूर्यायतीत्यादि / चन्द्रः सूर्यांयति सूर्य इवाचरति कामोऽतिमृतायतेऽ तिमृतवद्भवति / प्रियावियोगे मृतस्य पुनः स्वर्गोऽपि नरकीयति नरक इवाचरति / सूर्यांयतीत्यत्र 'उपमानादाचारे 3 / 1 / 10' इति क्यच् / अतिमृतायत इत्यत्राचारार्थे 'कर्तुः क्यङ् सलोपश्च 3 / 1 / 11' इति क्यङ् / नेरकीयति इत्यत्र 'अधिकरणाच 2664 सू. वा.' इति क्यच् / इहाचार आचरणक्रिया साचोपमानोपमेयसाधारणीति सामान्यप्रत्यया / एक इत्यादि / एक एव भूतात्मा परमात्मा प्रतिदेहमवस्थितः सन् एकधा बहुधा चैकानेकप्रकारेण जलचन्द्रवदृश्यते / इह जलचन्द्रवदृश्यत इत्यत्रेवार्थे सादृश्ये वतिर्न तु तुल्यः क्रियते तदा दृश्यत इति पदेन वतिना च समर्थतया पौनरुक्त्यं स्यात् / न भवतु तुल्यक्रियाप्रयोगः, ततः किमनिष्ट. मत आह-तदिति / गौरिव गवय इत्यादौ क्रियाया अप्रयोगात्तुल्यक्रियाप्रयोगाभाव इति भावः // 1-2. प्रकृते सूर्यनरकयोः कर्माधिकरणत्वभावेन चिन्त्यमेतत् / पये क्यप्र. योगस्तु सर्वत्र न्याय्यः.
