________________ 388 काव्यमाला। :: सदृशादिति / इह मीमांसका वर्णयन्ति / उपमानमपि सादृश्यमसंनिकृष्टेऽर्थे बुद्धिमुत्पादयति / अस्यार्थः / सादृश्यं सादृश्यज्ञानम् / ज्ञायमानसादृश्यमिति यावत् / तदेवोपमानं कुत इत्यत आह / असंनिकृष्टे सदृशान्तररूपेऽर्थे यतो बुद्धिमुत्पादयति तेन भवति सदृशात्सदृशप्रतिपत्तिरुपमानम् / न सदृशादननुभूतज्ञानमुत्पद्यते; अतिप्रसङ्गात् / तेनेदमनुभूतविषयमेव / नैयायिकानां तु अननुभूतविषयमेवोपमानम् / तथाहि-नागरिकेण यदा आरण्यकः पृष्ट आचष्टे 'यथा गौस्तथा गवयः' इति / तदा खलु नागरिकस्यातिदेशवाक्यार्थमनुस्मरतो गां च सादृश्यप्रतियोगिनं जानतो यद्वये गोसादृश्यज्ञानं तदुपमानं प्रमाणं; तेनायं गवयशब्दवाच्य इति संज्ञासंज्ञिसंबन्धज्ञानं पश्चादुपजन्यते.सोपमितिरिति / तत्र सदृशाद्बुद्धौ विपरिवर्तमानाद्यत्सदृशज्ञानं सदृशे गक्ये संज्ञासंज्ञिसंबन्धज्ञानमित्यर्थः / उदाहरणादिकं निगदव्याख्यातम् // तयोरनुभूतविषयं यथा'सर्वप्राणप्रवणमघवन्मुक्तमाहत्य वक्ष स्तत्संघट्टाद्विघटितबृहत्खण्डमुच्चण्डरोचिः / एवं वेगात्कुलिशमकरोब्योम विद्युत्सहस्र___ भर्तुर्वज्रज्वलनकपिशास्ते च रोषाट्टहासाः // 164 // अत्र रामकराकृष्यमाणभग्नधूर्जटिधनुर्विमुक्तज्योतिश्छटासहस्रसंकुलमाकाशं पश्यतो रावणदूतस्येयं स्वयं दृष्टेषु प्रभुवक्षःस्थलविदीर्णवज्रशकलविस्फूर्जथुषु तद्रोषाट्टहासेषु वियद्व्यापिषु तत्सादृश्यबुद्धिस्तदिदमनुभूतविषयं नामोपमानं मीमांसका वर्णयन्ति // अननुभूतविषयं यथा'तां रोहिणी विजानीहि ज्योतिषामत्र मण्डले / समूहस्तारकाणां यः शकटाकारमाश्रितः // 165 // ' अत्र यथाविधः शकटाकारस्तथाविधो रोहिणीतारकासमूहाकार इत्येवमवधारिताप्तोपदेशस्य तदाकारतारकाचक्रदर्शनादिदं तद्रोहिणीश
