________________ 1 परिच्छेदः / सरस्वतीकण्ठाभरणम् / 103 * एवमिति / अनित्योऽयं दोषः / तेन यत्र दोषता नास्ति तत्र विषये रसप्रकाशसामग्र्यामन्तर्भावात्कथं न गुणत्वम् / अन्तर्भावश्च द्विधा-प्रयोगविषयौचित्येन वा, वागनुभावौचित्येन वा। तत्र प्रथमं दर्शयति-किंचिदिति / यथाअनस्य नाजनवल्ल्यादिसंगतत्वेन शतशो भाव्यमानस्याप्युद्दीपनविभावना / भवति तु कान्ताविलोचनचुम्बितयानुसंधीयमानस्य / तथापदस्यापि विषयेऽतद्विषये च प्रयुज्यमानस्य / तदेतद्याचष्टे-अत्राश्रयस्येति / संनिवेशवशात्किचिद्विरुद्धमपि शोभते / नीलं पलाशमावद्धमन्तराले स्रजामिव // 107 // तद्यथा-- 'अन्त्रैः कल्पितमङ्गलप्रतिसराः स्त्रीहस्तरक्तोत्पल__ व्यक्तोत्तंसभृतः पिना सहसा हृत्पुण्डरीकस्रजः / एताः शोणितपङ्ककुङ्कुमजुषः संभूय कान्तैः पिब त्यस्थिस्नेहसुराः कपालचषकैः प्रीताः पिशाचाङ्गनाः // 151 // ' अत्र शृङ्गारिणो हि जगदपि शृङ्गारमयं पश्यन्तीति बीभत्सरसेऽपि माधवेनान्त्रादिपदानामन्तरालेषु निवेशितानां मङ्गलप्रतिसरादिपदानामदोषः // द्वितीयमन्तर्भावप्रकारं व्युत्पादयति-संनिवेशवशादिति / संनिवेशो वागनुभावः / औचित्याकृष्टपदघटना तद्वशत्वं तदाकृष्टत्वमत एव विरोधिसंगततया विजातीययोरप्योचितीवशेन कान्तिविशेषोन्मीलकत्वात् पत्रपुष्पव्यतिकरजमालासादृश्यं दर्शयति-नीलमिति / अन्त्ररित्यादौ प्रत्युत्पन्नदोषोन्मत्तप्रेताङ्गनावलोकस्य माधवस्यालम्बनोद्दीपनविभावादिप्रकर्षे बीभत्सरसोत्सेकस्तावदुपपन्नः / यस्त्वयमकस्मादेव मङ्गलादिपदानां शृङ्गारानुयायिनामिह निवेशः स कथं दोषभावादपनेतव्यः, कथं वा गुणत्वमासादयितव्यमित्यतो हेतुगर्भ व्याचष्टे-अत्र शृङ्गारिण इति / शृङ्गारवासनानिविष्टः शृङ्गारी / तथा च पूर्वं बीभत्सरसान्वयेऽपि प्रकृतशृङ्गारभङ्गो मा भूदित्येतदर्थमेव कविना 'मम हि' इत्यादिना प्रतिज्ञाय 'लीनेव' इत्यादिवासनादृढत्वमुपफदितम् / अत एव प्रतिपदं रूपकमाविष्टाभिप्रायमेवं शृङ्गारमयं शृङ्गाराङ्ग. 1. 'दुरुक्त' ग. 2. 'पिनद्धशिरसा' ग. 3. 'मार्दवेन' क.
