Page Text
________________ तृतीवस्तबके ] अनुमानप्रामाण्योपपादनम् / प्रकाशः। शिष्यं,, राखभादिविशिष्टेऽपि वहिवैशिष्ठ्यात् / नापि निमित्तनैमित्तिकत्वं, रूपरसयोरभावात् / निमित्तत्वस्य नियमघटितत्वाच / नाऽपि कात्स्न्येन सम्बन्धः / एकव्यक्तिकाव्याप्तेः। नानाव्य. किकेऽपि धूमादौ सकलधूमसम्बन्धस्य प्रत्येकं वह्नावसम्भवात् / अत एव, न कृत्स्नेन साध्येन सम्बन्धः / नापि यावत्साधनाश्रयाश्रितसम्बन्धः। साधनाश्रये महानसादौ सकले प्रत्येकवडेराश्रितस्वाभावात् / नाप्यविनाभावः / केवलान्वयिनि अव्याप्तेः। नापि साधनसमानाधिकरणयावद्धर्मसमानाधिकरणसाम्यसामानाधिकरण्यम् / यावद्धर्मसामानाधिकरण्यं हि यावद्धर्माधिकरणाधिकरण त्वम् / तच्चाप्रसिद्धम् / साधनसमानाधिकरणसकलमहानसत्वाद्यधिकरणाप्रतीतेः / नाप्यव्यभिचारित्वम् / तद्धि न साध्यात्यन्ताभाववदवृत्तित्वं, साध्यवदन्योन्याभाववदवृत्तित्वं वा। केवलान्वयिन्यव्याप्तः। नापि साध्यवैयधिकरण्यानधिकरणत्वं, साध्यासामानाधिकरण्याऽनधिकरणत्वं वा / तदुभयमपि साध्यानधिकरणानधिकरणत्वम् / तब केवलान्वविन्यसम्भवि / यत्किश्चित्साध्यानधिकरणाधिकरणे धूमादौ चासिद्धम् / नापि व्यापकसामानाधिकरण्य, व्याप्तिनिरूप्यत्वात् / नापि स्वसमानाधिकर णात्यन्ताभावाप्रतियोगिना सामानाधिकरण्वम् / पर्वतीयाग्नेमहानसीयधूमसमानाधिकरणात्यन्तामा. वप्रतियोगित्वात् / न च धूमवन्निष्ठात्यन्ताभावप्रतियोगि न वह्निसामान्यमिति वाच्यम् / न हि विशेषाभावादन्यः सामान्यावच्छिन्नप्रतियोगिकाभावः / विशेषाभावसमूहादेव तद्वयवहारोपपत्तेस्तत्र मानाभावात् / भव्याप्यवृत्तिसंयोगादेव्यत्वायव्याप्यतापत्तेश्च / न च प्रतियोगिविरोधित्वमभावविशेषणम् / संयोगे साध्ये सत्त्वादेग्नेकान्तिकत्वाभावप्रसङ्गात् / न हि प्रतियोगिविरोधी संयोगादेरस्त्यन्योऽभावा, अधिकरणमेदेनाभावभेदाभावात् / एतेन प्रतियोगिसमानाधिकरणात्यन्ताभावेतरत्वेनाऽपि विशेषणं परास्तम् / वहेमवभिष्टात्यन्ताभावप्रतियोगित्वात् // भय साधनवमिष्टान्योन्याभावाप्रतियोगिताध्यवरकत्वम् / न च द्रव्यत्ववमिष्टान्योऽन्याभावप्रतिबोगि संयोगवत् , द्रव्यं न संयोगवदित्यप्रतीतेरिति चेत् / न / मूले वृक्षः कपिसंयोगवाजेत्यवाधितानुभवादवच्छेदमेदेन संयोगवदन्योन्याभावस्वाव्याप्यवृत्तित्वात् / न चैवं मेदामेदापातः। ईश. स्यावच्छेदकमेदमादाय तदुपगमात् / वह्निमत्पर्वतस्य धूमवन्महानसनिष्टान्योन्याभावप्रतियोगित्वाच / न च सामान्यावच्छिनप्रतियोगिकोऽन्योन्याभावः, प्रमाणाभावादित्युक्तम् / किश्व, साधनवमिष्ठान्योन्याभावाप्रतियोगि साध्यवद् यस्येत्यत्र षष्ठ्ययों न व्याप्यव्यापकभावः। तस्यानिरूपणात् / नान्योऽतिव्याप्तेः / साध्यश्च यदि सिद्धिकर्म विवक्षितं, तदा पर्वतवहिधूमयोरेव व्याप्तिः / व्यापकश्वेत्तदाऽन्योन्याश्रयः। नापि साधनसमानाऽधिकरणयावद्धर्मनिरूपितवैयधिकरण्यानधिकरणसाच्यसामानाधिकरण्यम् / साधनसमानाधिकरणस्य प्रमेयत्वादेवयधिकरण्याऽप्रसिद्धः / नाप्यनोपाधिकः सम्बन्धो व्याप्तिः। तथाहि / उपाधिः साधनाम्यापकत्वे सति साध्यव्यापको वाच्यः / तत्र पनि ध्यापकत्वं न व्याप्तिनिरूपकत्वमात्माश्रयत्वात् , किन्तु तदभिष्टात्यन्ताभावाप्रतियोगित्वम् / प्रतियो गित्वमपि न विरोधित्वं सहानवस्थाननियमलक्षणम् / गोत्वाश्चत्वयोरतिव्याप्तेः / अन्योऽन्याभावप्रतियोगिन्यव्याप्तेश्च किन्त्वभावविरहात्मस्वम् / तथापि यत्किश्चित्साध्यव्यापकसाधनाव्यापकधर्मनिषेधो भूमादावसिद्धः।प्रकृतसाम्यव्यापकसाधनाव्यापकधर्मश्च सिद्ध थसिद्धिभ्यां निषेधुमशक्यः। यावत्साध्य. प्रकाशिका। भावाप्रतियोगित्वं वा, आये दोषमाह व्याप्तिनिरूप्यत्वादिति। अन्त्यमाशय निराकरोति नापीति। मकरन्दः / समानाधिकरणात्यन्ताभावाप्रतियोगित्वं वा विवक्षितम् / आये दोषमाह ब्यातिनिरूप्यत्वादिति / अन्त्यमाशश्य निराकरोति नापोति। टिप्पणी। व्याप्तेरिति। प्रत्येकम् बह्नावसम्भवात् इति / धूमे सकले प्रत्येकं बहिनिक
| SR No. | 004382 |
| Book Title | Nyayakusumanjali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Padmaprasad Upadhyay, Dhundiraj Shastri |
| Publisher | Chaukhamba Sanskrit Series Office |
| Publication Year | 1957 |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 15 MB |