Page Text
________________ १पुर प्रथमस्तवके ] ... अपूर्वस्य चेतनधमैत्वाक्षेपः। निषेधे का वार्ता? / न का चित् / तत् किं विधिरेव ? सोऽपि नास्ति प्रमाणाभावात् / सन्देहस्तहि ? / कथमेवं भविष्यति, अनुपलब्धचरत्वात् / विवादस्तहि ? कुत्र ? / अनुग्राहकत्वलाम्यात् सहकारिग्वपि शक्तिपदप्रयोगात् / सहकारिभेदे तत्रापि दहनादेरनुग्राहकोऽधिकोऽस्त्येव, यः प्रतिबन्धकैरपनीयत इति बोधनी। प्रयुक्तः, यः सहकारिषु सत्सु करोत्यैवेत्यर्थः / न त्वभावादकारणत्वमिति / तर्हि कारणत्वा. तिरिक्तमदभिमतातीन्द्रियशक्तिनिषेधः किंप्रमाण इत्याह-तत इति / एकत्र हि सिद्धस्यान्यत्र निषेधः न त्वत्यन्तानुपलब्धस्येत्याशयवानाह-न काचित्-इति / अविदितपराशयः पृच्छतितत् किम्-इति / विधिः अस्तित्वम् / यदि निषेधो नास्ति तर्हि विधिरेव स्यात् भावाभावयोरितरेतराभावात्मकत्वादिति / न हि निषेधवद् विधिरपि निष्प्रमाणः सिध्यतीत्युत्तरमाह-सोऽपि-इति। निषेधे प्रमाणं नास्तीत्युक्तं न तु निषेधो नास्तीति भावः / तर्हि साधकवाधकयोरभावाच्छतरस्तित्व नास्तित्वयोः सन्देह एव स्यात् , एवमपि भवदभिमतं न सिध्येदित्यभिप्रायवानाह-तहि-इति / उत्तरं कथमेवम्-इति / न तावानेव सन्देहहेतुरपि तर्हि धर्म्युपलब्धिरपि, ततश्चानुपलब्धे शक्तिरूपे धर्मिणि कथं सन्हेह इति / यदि शक्तेईद्धावनारोह एव तर्हि तत्सत्त्वासत्त्वविषयो विवादः कथमाबयोर्भवेत् तस्यापि सामान्यतो ज्ञाते धर्मिणि विशेषविषयत्वादित्याह-विवाद:-इति / सुहृदूभावेनोत्तरमाह-अनुग्राहकत्व इति / अत्रोभयसिद्धसहकारिपदार्थमधिकृत्य तद्विशेषवि प्रकाशः। प्रागभावश्च न प्रतियोगिजनकोऽभावः / अन्योन्याश्रयात् / नापि विनाश्यभावः / नाशस्य प्राग. भावनिरूप्यत्वात् / उत्पत्तिमानभावो ध्वंस इति चेत् / काऽसावुत्पत्तिः / आयसमयसम्बन्धः सेति चेत् / किमायत्वम् / स्वसमानकालीनपदार्थप्रतियोगिकध्वंसानाधारसमयसम्बन्ध प्रकाशिका। प्रतियोग्यभावत्वस्यैव नाशलक्षणत्वादित्यर्थः। तथा चान्योन्याश्रय इति भावः / किमाघस्वमिति / क आयसमयसम्बन्ध इत्यर्थः, तेन नोत्तरविरोधः / स्वेति / प्रतिक्षणं कस्य मकरन्दः। तथा च परीक्षाविधिजन्यावनमनस्यैव भङ्गहेतुत्वम् / तस्य चाशुविनाशित्वेनाध व्यापारकत्वमिति भावः / अगम्यागमनादिजन्याधर्माणामपि नरकफलश्रवणात् पराजयहेतुत्वे मानाभावाच्चे. त्यपि द्रष्टव्यम्। नाशस्येति / प्रागभावप्रतियोग्यभावस्यैव नाशत्वादित्यर्थः / किमाधत्वमिति / किमा. यसमयसम्बन्धत्वमित्यर्थः / तेन नोत्तरविरोधः / स्वेति / तथा च तादृशध्वंसानाधारस्वमायस्वं, टिप्पणी। पृच्छा विजिगीषुकथारूपे जस्प उभयसाधनोपन्यासनियमादिति / प्रागभावनिरूप्यत्वादिति / प्रागभावप्रतियोग्यभावरूपत्वात् तथा चान्योन्याश्रय इति भावः / किमाद्यत्वमिति / क भायसमयसम्बन्ध इत्यर्थः / तेन सम्बन्धपर्यन्त विवक्षणे न दोषः / स्वसमानकालीनपदार्थेति / स्थितिक्षणस्यापि स्वप्रतियोगिकध्वंसानाधारत्वात् तदानीमुत्पनत्ववारणाय स्वसमानकालीनेति। अत्र समानत्वमविवक्षितम् , वैय्यादुक्तदोषाच / इदन्तु प्रतिक्षणं कस्य चिदुत्पादः कस्य चिद् विनाश इति मतानुसारेणैव, अन्यथा कल्पान्तरस्थितिक्षणस्य? ध्वंसानाधारत्वे तदुपादानेऽपि तद्दोषतादवस्थ्य सन्देहस्तहि साधकबाधकमानाभावे तस्य तत्कारणत्वात् / कथमेवं भविष्यीतति / को ट्युपस्थितेरभावात् / मनुपलब्धचरत्वादिति संदेह इति शेषः / /
| SR No. | 004382 |
| Book Title | Nyayakusumanjali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Padmaprasad Upadhyay, Dhundiraj Shastri |
| Publisher | Chaukhamba Sanskrit Series Office |
| Publication Year | 1957 |
| Total Pages | 610 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 15 MB |