Page Text
________________ . . नयामृततरङ्गिणी-तङ्गिणीतरीणभ्यो समलतो नयोपदेशः / तत्तदध्यासादेव, अधिष्ठानस्य स्थायित्वाऽबाधितत्वाभ्यामज्ञानस्य चानादेः सकलसृष्टिहेतोरङ्गीकाराद् न बौद्धमतप्रवेशः, तदेवमज्ञानातिरिक्तकारणाभावात् कथं श्रवणादिजन्यं तत्त्वज्ञानमिति; अत्रोच्यतेलोके अज्ञानातिरिक्तानात्मदृष्टिकारणाभावेऽपि वेदे याग-स्वर्गादौ कार्यकारणभाववादीनां वेदान्तिनां यथेष्टाचरणप्रसङ्गात् , तस्माद् घटादेरिव स्वर्ग-नरकादे ज्ञानमात्रजन्यत्वम्, अपि तु विहित-निषिद्धक्रियाजन्यत्वमपीति / दृष्टानुश्रविकस्थले अर्द्धजरतीयं प्रामाणिक नो चेत् ? अनात्मदृष्टिम[ष्टे ]रनवसानप्रसङ्गः / अधिष्ठानझाने तदवसानप्रसङ्ग इति चेत् ? न- तस्यैव हेतुत्वाभावात् / अज्ञानं तद्धेतुरिति चेत् ? न- ततो दृष्टकारणनिरपेक्षया तंदुत्पत्त्या शमाद्यनुष्ठानप्रसमात्, भ्रान्त्या शमायनुष्ठानमिति चेत् ? स्यादित्यत आह-अधिष्ठानस्येति- अधिष्ठानस्य शुद्धचैतन्यस्य सकलकालस्थायित्व-त्रिकालाबाधितत्वलक्षणपारमार्थिकसत्त्वाभ्यामङ्गीकारात् सकलसृष्टिहेतोरनादेरज्ञानस्य चाभ्युपगमाद् दृष्टिसृष्टिवादस्य बौद्धमतप्रवेशो नेत्यर्थः / प्रश्नकर्ता स्वाशङ्कामुपसंहरति-तदेवमिति-तत्- तस्मात् , एवम्- उक्तप्रकारेण / यद्यपि लोके घट-पटादिकमज्ञानात्मदृष्टिमात्रजन्यं तथापि वेदे स्वर्गादिकं प्रति अज्ञानात्मदृष्टिव्यतिरिक्तं यागादि-तत्प्रभावादृष्टादिकमपि कारणम् , अन्यथा स्वर्गकामो ब्राह्मणहननादिकमपि कुर्वत्रज्ञानात्मदृष्टिरूपकारणबलात् स्वर्गादिकं प्राप्नुयादेवेति यथेष्टाचरणं प्रसज्येतेति वैदिकर विहितयागादिकमप्यदृष्टद्वारा कारणं नरकादिकं प्रति निषिद्धहननादिकमप्यदृष्टद्वारा कारणमवश्यमभ्युपगन्तव्यम् , तथा च वैदिकनिरुक्काज्ञाननिवृत्त्यात्मकमोक्षं प्रति अज्ञानात्मदृष्टिव्यतिरिक्तश्रवणादिकमपि कारणमिति भवत्येव निरुतमोक्षः श्रवणादिप्रभव इत्येवं दृष्टिसृष्टिवादे श्रवणादिपरिपाकजन्मना ज्ञानेनाज्ञानादिबाधो निर्वहत्येवेति समाधत्ते- अत्रोच्यत इति / दृष्टि. सृष्टिवादे घटादिकं प्रत्यज्ञानमिवात्मदृष्टिरपि कारणमतोऽनात्मदृष्टीत्यात्मदृष्टिभिन्नार्थमुक्तम् / “वादीनाम्" इत्यस्य स्थाने "वादिनाम्" इति पाठो युक्तः / वेदान्तिनामित्यस्यानन्तरं " विहित-निषिद्धकर्मादिकमपि कारणम् , अन्यथा" इति पाठो दृश्यः, तदर्यस्त्ववतरणेन स्पष्टीकृत एवेति / तस्मात् यथेष्टाचरणप्रसङ्गात् / घटादेरिवेति व्यतिरेकिदृष्टान्तः, घटादेर्यथाऽज्ञानमात्रजन्यत्वं न तथा स्वर्ग-नरकादेरज्ञानमात्रजन्यत्वमिति तदर्थः / यदि स्वर्ग-नरकादे ज्ञानमात्रजन्यत्वं तयज्ञानव्यतिरिक्तकिंजन्यत्वमित्यपेक्षायामाह-अपि विति / ननु लोके घट-पटादिकं प्रति अज्ञानात्मदृष्टिद्वयमेव कारणं वेदे स्वर्गनरकादिकं प्रति विहित-निषिद्धकर्मादिकमपि कारणमित्यर्द्धजरतीयमप्रामाणिक किमित्युपेयमित्यत आह- दृष्टा-ऽऽनुश्रविकस्थल इति- दृष्टघटपटादिकस्थले आनुश्रविकस्यर्गादिस्थले चेत्यर्थः, अध्यापकपरम्परया श्रूयत एव न तु केनापि क्रियत इत्यनुश्रवोऽपौरुषेयो वेदस्तदीयं तत्प्रतिपादितमित्यानुश्रविकं स्वर्गादिकमिति बोध्यम् / अर्द्धजरतीयमिति- एका गौरर्द्धभागे युवती अर्धभागे वृद्धत्यर्द्धजरती यथा तथा प्रकृते एकत्र यादृशः कार्यकारणभावस्तदन्यादृशोऽन्यत्र कार्यकारणभाव इत्यभ्युपगमेऽर्द्धजरतीन्याय आयोजनीयः, उक्तयुक्त्या प्रामाणिक एवायमुपगमस्तथापि नोपेयते चेदित्यर्थः / “अनात्मइष्टिसृष्टः" इत्यस्य स्थाने " अज्ञानात्मदृष्टिसृष्टेः" इति पाठो युक्तः / यद्यदिच्छामात्रत उपेयते तत्तदुत्पत्तेरज्ञानात्मदृष्टितः सम्भवादज्ञानात्मदृष्टरवसानं न स्यादनवस्थाप्रसङ्ग इत्यर्थः। तदवसानमाशङ्कते-अधिष्ठानशाने इति- जगच्छुखचैतन्ये काल्पतमित्यधिष्ठानं शुद्धचैतन्यं तज्ज्ञाने, अज्ञानात्मदृष्टिसृष्टेरवसानमित्यर्थः। समाधत्ते-नेति। तस्यैव अधिष्ठानस्यैव, निरूपितत्वं षष्ठयर्थः, तथा च तत्त्वज्ञाननिरूपितहेतुत्वं न कस्यापीति अधिष्ठानसाक्षात्कार एव नोत्पद्यतेत्यर्थः / शहतेअज्ञानमिति-अधिष्ठानज्ञाने तदवसानमित्यस्याधिष्ठानज्ञानं नाज्ञानजन्यमिति तत्रावसानमिति नार्थः, किन्त्वधिष्ठानज्ञानमशानमात्रजन्यमेव, तदनन्तरमज्ञाननिवृत्त्या तज्जन्यं न किमपीति तदवसानमित्यर्थः, एवं चाधिष्ठानज्ञानमज्ञानमात्रजन्यमेवेति नाधिष्ठानज्ञाननिरूपितहेतुत्वाभाव इति शङ्कार्थः / समाधत्ते-नेति / ततः अज्ञानमात्रतः। तदुत्पत्त्या अधिष्ठानचैतन्यसाक्षात्कारोत्पत्त्या। शमादीति- अज्ञानमात्रत एव चैतन्यसाक्षात्कारोत्पत्तेः सम्भवेन तदर्थ शमाद्यनुष्ठानस्याकर्तव्यत्वं प्रसज्येतेत्यर्थः। चैतन्यसाक्षात्कारोत्पत्तितः प्राग भ्रान्तिः शमादिकमात्मसाक्षात्कारजनकमिति ज्ञानं समस्तीत्यतः शमाद्यनुष्ठानमिति शइते-भ्रान्त्येति / समाधत्ते-नेति- एकवारं तत्त्वमसीत्यादिमहावाक्यलक्षणवेदान्तश्रवणवतां ब्रह्मभिन्न
| SR No. | 004344 |
| Book Title | Nayopdesh Part 02 Tarangini Tarni |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yashovijay Gani, Lavanyasuri |
| Publisher | Vijaylavanyasuri Gyanmandir |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 9 MB |