________________ विभाग] नमस्कार स्वाध्याय। 419 अक्षस्थानान्यक्षाक्रान्ताः कोष्ठकास्तैः समानि संख्यया तुल्यानि / कोऽर्थः ? अक्षाक्रान्तकोष्ठकानां प्रथमो 'द्वितीयस्तृतीयश्चतुर्थः पञ्चम ‘इत्यादिरूपा या संख्या तासु पतिषु नष्टरूपाणामपि सैव संख्या ज्ञेया / यावतिथोऽक्षाक्रान्तः कोष्ठकस्तावतिथं नष्टरूपमित्यर्थः / शेषास्वक्षानाक्रान्तपतिषु शून्यकोष्ठकसंख्यातुल्यानि नष्टरूपाणि लेख्यानि / उदाहरणं यथा-त्रिंशत्तमो भङ्गो नष्टः / स कीदृशः? इति केनापि पृष्टम् / ततः पञ्चपदकोष्ठकयन्त्रके पञ्चमपङ्क्तिस्थः 24, तृतीयपतिस्थः 4, द्वितीयपतिस्थः 1, अलैर्जाता / 29 / मूलपतिस्थः 1 युतत्वे जाताः 30 सा नष्टस्य भङ्गस्य संख्या / ततोऽभिज्ञानार्थमेतेषु कोष्ठकेष्वक्षाः क्षिप्ताः / ततः पञ्चमपतौ सर्वलघु पञ्चकमादिं कृत्वा स्थितः पञ्चक एव च पश्चानुपूर्व्या पञ्चम-चतुर्थ इत्यादिगुणनेऽक्षाक्रान्तकोष्ठके स्थितश्चतुष्कः / ततः पञ्चमपतौ नष्टस्थाने चतुष्को लेख्यः / चतुर्थीपतिरक्षैर्नाऽऽक्रान्ताऽतः सर्वलघु पञ्चकमादिं कृत्वा गणने शून्यकोष्ठके स्थितः पञ्चक एव चतुर्थपतौ नष्टस्थाने लेख्यः / तथा तृतीयपतौ पञ्चक-चतुष्कौ लघू अपि पूर्व स्थापितत्वेन मुक्त्वा शेषं त्रिकमेव लघुमादि 10 कृत्वा गणनेऽक्षाक्रान्तकोष्ठके स्थित एककोऽतः स एव तृतीयपतौ नष्टस्थाने स्थाप्यः / तथा द्वितीयपतौ प्राग्वत् पञ्चक-चतुष्को पूर्व स्थितौ विमुच्य तल्लघु त्रिकमादिं कृत्वा गणनेऽक्षाक्रान्तस्थाने स्थितो द्विकः स एव तत्र नष्टो लेख्यः / एवमाद्यपत्रावपि त्रिकं लघुमादिं कृत्वा गुणनेऽक्षाक्रान्ते 'कोष्ठके स्थितस्त्रिकः दाखला तरीके-त्रीसमो भांगो नष्ट छे ते कयो छे ? पांच पदना कोठाना यंत्रमा पंचमी पंक्तिमा 24 छे, त्रीजी पंक्तिमां चार छे, बीजी पंक्तिमां 15 एक छे / आ बधाने जोडवाथी ओगणत्रीस थया। तथा मूल पंक्तिना एकने जोडवाथी दस थया, अर्थात् आ नष्ट भांगानी संख्या आवी, तेथी ओळखवा माटे आ कोठाओमां अक्षोने नाखो / पछी पांचमी पंक्तिमां सर्व लघु पांचथी लईने पश्चानुपूर्वी वडे पांचमो, चोथो वगेरे गणतां अक्षथी युक्त कोठामा चार रहेला छे तेथी पांचमी पंक्तिमां नष्ट स्थानमा चारने मूकवो जोईए। चोथी पंक्ति अक्षोथी युक्त नथी तेथी सर्व लघु पांचथी लईने गणतरी करतां शून्य कोठामा रहेला पांचने ज 20 चोथी पंक्तिमां नष्ट स्थानमा लखवो जोईए / तथा त्रीजी पंक्तिमां पांच अने चार जो के लघु छे तो पण पूर्वमा रहेला होवाथी तेमने छोडीने शेष त्रण लघुने आदि करीने गणतरी करवाथी अक्षथी युक्त कोठामा एक रहेलो तेथी तेने ज त्रीजी पंक्तिमां नष्ट समजवो जोईए। तथा बीजी पक्तिमा पहेलांनी माफक पहेला रहेला पांच अने चारने छोडीने लघु त्रणने आदिमां करीने गणतरी करवाथी अक्षथी युक्त स्थानमां बे रहेला छे, तेथी बीजी पंक्तिमां बेने ज नष्ट स्थानमां लखवो25 जोईए। एवी ज रीते प्रथम पंक्तिमां पण लघुत्रिकने आदिमां करीने गणतरी करतां अक्षथी युक्त स्थानमां त्रण रहेला छे, तेथी प्रथम पंक्तिमां त्रणने ज नष्ट स्थानमा समजवो जोईए। आवी रीते 3, 2, 1, 5, ४-आ त्रीसमो भांगो थयो / आवी ज रीते ज्येष्ठ ज्येष्ठ अंकने आदिमां करीने नीचेना कोठाओथी गणतरी करवाथी एवू ज नष्टनुं स्वरूप चाली जाय छे। जेम जूओ - 1 द्वितीयश्चतुर्थः / / 2 रूपायाः सं० AI 3'30' इति संख्याङ्क: A प्राप्तौ नास्ति। 4 कृत्वा पश्चा 5°च्य लघु। 6 गणने / 7 'कोष्ठके' पदं नास्ति / प्रती। .