________________ -आचार्यविजयामृतसूरीश्वरकृतायां विद्वद्विनोदिन्यां प्रथमः सर्गः [ 27 बहष्टवत्-देवायत्तवत् वहितोयादिजनितम् / तुल्यमिति यावत् / दृष्टम्-स्व-परचक्रजम् / भयम्-साध्यसम् / "भयं भी तिरातङ्कः आशङ्का साध्वसं" तद्विषये-तदीयोशे "नोवृजनपदौ देशविषयौ तूरवर्तनम्" इत्यमरः / कुत:-करमाव कारणात् / मवेत-जाये / अपि तु कुतोऽपि कारणादे तस्य नृपते राज्ये किश्चिदपि भयादिकं नास्तीति भावः // 4 // द्विधा क्षमायाः प्रतिपायिना जने, निरीतिभावं गमितेऽतिवृष्टयः / जहुर्न ताः स्विन्नवपुर्जलच्छलाद्, भयद्रुतद्विड्नृपसङ्गमं श्रमात् // 43 // अन्वयः-द्विधा क्षमायाः प्रतिपायिना, (तेन) जने, निरीतिभाषम् , गर्मिते, ताः अतिवृष्टयः, * श्रमात्, स्विन्नवपुर्जलच्छलात्, भयद्रुतविनृपसङ्गमम् न जहुः // 43 // वृत्तिः-द्विधा-द्वाभ्यां प्रकाराभ्यामिति द्विधा, धर्मन्यायाभ्यामित्यर्थः / क्षमाया:-पृथिव्यास्तितिमाया वा / "भूर्भूमिः पृथिवी पृथ्वी वसुधोर्वी वसुन्धरा। क्षितिः क्षोणो क्षमाऽनन्ता" 4 / / / इत्यभिधानचिन्तामणिः / “तितिक्षा सहनं क्षमा" 355 / / इति च / प्रतिपायिना-प्रतिपाति प्रतिपालयति तच्छीलमस्त्यस्येति प्रतिपायी "अजातेः शोले" 5 / 1 / 154 // इत्यनेन तच्छीलेऽर्थे णिन् प्रत्ययः / ( तेन-प्रसिद्धन राजा श्रीमता विश्वसेनेन / ) जने-लोके / निरोतिमावम्-निर्गता ईतयो यस्मात्तन्निरीति तस्य भावो निरीतिभावस्तन्तथा / “अतिवृष्टिानावृष्टिमूषकाः शलभाः शुकाः स्ववर्क परचकव षडेता ईतयः स्मृताः" // गमितेप्रापिते सति ता:-प्रसिद्धाः / अतिवृष्टयः-वृष्टयो वर्षणानि अत्यन्तं वृष्टयोऽतिवृष्टयः प्रचुरजलवर्षणानोतियाक्व / भमात्-श्री विश्वनपराजिततया समराङ्गगं विहाय पडायनादिपरिश्रमाव / खिमापूर्जलच्छलात्-स्विनं. स्वेदान्वितञ्च वपुः शरारम् विश्वस्तस्त्राव जलं सलिछम् स्वित्र लम् तस्य छल व्या नः स्विकाल - च्छलम् तस्माचया / “कपट कतवं दम्भः कूट छनोपधिरच्छ छम् / व्यादेशो मिलझं निभं व्याजः" 3 / 31 / / इत्यभिधानचिन्तामणिः / भपद्रतद्विडनमानम्-भयेन भोत्या द्रुमाः पलायितभयाः द्विवनातिद्विरः शत्रवः द्विषश्च ते नृपा राजानो द्विड्न गःभयदु नाश्च ते द्विड्न गगः भय द्विड्न गाः, तैस्तेषां वा सङ्गनः सङ्गः सहवास इति यावद भयहुद्विड्स संगमस्तन्तथा / भयवित प्रतिपक्ष राज सहवासमित्य / न-नहि / जहुः-तत्यजुः / त्यक्तवन्त इति यावत् // 43 // विनाशनं नाशनमेव केवलं, कुशासनं वा न पुनः कुशासनम् / न तत्यजुर्नूनमनन्यविश्रमा, अमी श्रमास्तस्य नृपस्य विद्विषः // 44 // अन्वयः-विनाशनम् , केवलम् , नाशनम् , एव, वा, पुनः, कुशासनम्, कुशासनम् न, तस्य, नृपस्य, अनन्यविश्रमाः, अमी, श्रमाः, विद्विषः, नूनम् , न, तत्यजुः // 44 //