________________ -आचार्य विजयामतसूरीश्वरकृतायां विद्वद्विनोदिन्यां प्रथमः सर्गः [25 द्विधा क्षमापस्य चिरस्य तापतो, निजप्रतापैर्वलय ज्वलद् भुवः / स्वतः परित्यज्य गताः क्वचिद् वने,वनेचराभाः क्षितिपाद्विधारयः॥३९॥ अन्वयः-निजप्रतापैः, द्विधा, चिरस्य, क्षमापस्य, तापतः, विधाऽरयः, वनेचराभाः क्षितिपाः, भुवः, ज्वलत्, वलयम् , स्वतः, परित्यज्य, क्वचिद् वने, गताः // 39 // वृत्ति:-निजप्रतापैः-निजस्य-आत्मनः, प्रतापाः, प्रभावाः. तेजांसोति यावत्, निजप्रतापाः, तैस्तथा / द्विधा-द्वाभ्यां प्रकाराभ्यामिति द्विधा, धर्मन्यायाभ्यामित्यर्थः / चिरस्य-चिरात् / क्षमापस्यक्षमां पृथिवीं पाति रमतोनि ममापा राजा तस्य तथा पक्षे च क्षमा तितिक्षां पाताति मम गः श्रोविश्वसेन्नृपतिस्तस्य तथा / तापत:-पराभवादिजनितसंतापादित्यर्थः / द्विधा-द्वाभ्यां प्रकाराभ्यां द्विधाः, आम्नराः प्रकटाश्च / अस्य:-शत्रवः, / वनेचरामा:-वने कानने चरन्तीति वनेचरा: किरातादिम्लेच्छ नातयः तेषामाभेव आभा कान्तिर्येषान्ते वनेचराभाः। उष्ट्रमुखमित्यादिवदुष्ट्रमुखादित्वात्समासः / क्षितिपा:-क्षिति पृथिवीं क्षयश्च पान्ति रक्षन्तीति क्षितिपा राजानः / भुवः पृथिव्याः / जलव-देदोप्यमानम् / वलयम्मण्डलम् / स्वतः-स्वयमेव / परित्यज्य-सन्त्यज्य, विहायेति यावत् / काचिद्वने-कस्मिश्चिःकानने / गता:-गतवन्तः / . यद्वा, द्विधा, क्षमापस्य, चिरस्य, तापतः, द्विधा, अरयः, वने चराः, क्षितिपाः, निजप्रतापैः, अलव मुवः, वलयम् स्वतः, परित्यज्य, क्वचिद् बने गतः / इत्येवमन्वयः कार्यः, शब्दार्थस्तूत एव // 36 // क्व विश्वसेनस्य विनश्यदापदः, पदं सुराज्यस्य सुरासुरार्चितम् / प्रदक्षिणीकृत्य जयाय-सृष्टया, यशः श्रियाऽलम्भि यतो जगत्त्रयम् // 40 // अन्वयः-विनश्यदापदः, सुराज्यस्य, विश्वसेनस्य, सुरासुरार्चितम् , पदम् , क्य, यतः, जयायसृष्टया, यशः श्रिया, प्रदक्षिणीकृत्य, जगत्त्रयम् अलम्भि // 40 // वृत्तिः-विनश्यदापदः-विनश्यन्त्यः-विनाशमुपगच्छन्त्य आपदो विपत्तयो यस्य स विनश्यदापत् सस्य तथा / सुराज्यस्य-सुष्ठु शोभनं राज्यं प्रजापालनादि राजकर्म यस्य सः, सुराज्यस्तस्य तथा / विश्वसेनस्प-तदाख्यस्य भगवच्छान्तिनाथपितू राज्ञः / सुरासुरार्चितम्-सुरा देवाश्च असुरा दैत्याश्च सुरासुराः, तेरर्चितम्-पूजितम्, सुरासुरार्चितम् / पदम-आस्पदम् / -कुत्र अतिविलक्षणं प्रतिष्ठितश्चेति भावः / यता-यस्माद्धेतोः / जयायसृष्टया-जयो विजयश्च आयो लाभश्च जयायौ, ताभ्यां सृटा रचिता सम्पादितेति यावत् जयायसृष्टा तया तथा। यशाषिया-कोतिलक्ष्म्या / प्रदक्षिणोकत्य-प्रगतं दक्षिणम् प्रदक्षिणम् / अप्रदक्षिणं प्रदक्षिणं सम्पद्यमानं कृत्वा प्रदक्षिणीकृत्य / अभूततद्भावेऽर्थे विप्रत्ययः / च्वौ परे अकारस्य