Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 65

40 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् [21] प्रशस्तपादभाष्यम् ___उत्क्षेपणा'पक्षेपणाकुञ्चनप्रसारणगमनानि पञ्चैव कर्माणि / गमनग्रहणाद् भ्रमणरेचन स्यन्दनो ज्वलनतिर्यक्प'तननमनोन्नमनादयो गमन विशेषा न जात्यन्तराणि / न्यायकन्दली स्थापकानामेकत्वात् / एवं तहि न चतुर्विंशतित्वम् ? अदष्ट त्वजात्यपेक्षया धर्माधर्मयोरेक त्वात् कथं चतुर्विशतित्वमिति चेत् तन् न, अदृष्टत्वजात्यभावात् / निर्गुणेष्वपि गुणेष्वसाधारणधर्मयोगित्वेनोपचाराच्चतुविशतिरिति व्यवहारः / [21] कर्माणि विभजते-'उत्क्षेपणेति / कियन्ति तानि ? तत्राह-पञ्चैवेति / ननु भ्रमणादयोऽपि सन्ति ? कथं पञ्चैवेत्यवधारणमत आह-गमनग्रहणादिति / गमनग्रहणात्पञ्चैव कर्माणि / अत्रोपपत्तिमाह-भ्रमणरेचनस्यन्दनेत्यादि / यस्माद् "भ्रमणादयोऽपि गमनविशेषा गमनप्रभेदा न जात्यन्तराणि, तस्माद् गमनग्रहणेनैतेषामपि ग्रहणात् पञ्चैवेत्यवधारणं सिद्धयतीत्यर्थः / [टि०] साधनप्रमाणस्या"प्यभावात् / विवादाध्यासिता: संस्कारा: गुणत्वव्यतिरिक्तकापरजातिमन्तोऽदृष्टान्यत्वे सति गुणगणनायां सूत्रकृता एकशब्देनोपात्तत्त्वाद् रनवद् इत्यस्यानमानस्य संस्कारान्यत्वे सति विशेषितस्यादष्टत्वसाधनेऽपि समर्थत्वात् / ननु गुणानां निर्गुणत्वात् सङ्ख्याभावे कथं चतुर्विंशतिरिति 'प्रत्यय इत्याह निर्गुणेष्वपि इति / द्रव्येष्व साधारणधर्मो द्रव्यत्वम्, गुणेषु गुणत्वम् इत्यसाधारणधर्मयोगित्वमुभयत्र तुल्यमत उपचारः। [21-22-23] . [जातिपदार्थपरिचयः ] सामान्यमिति-नित्यमेकमनेकसमवायि सामान्यमिति लक्षणम् / अनेकवृत्तिरिति (इति) तु कृते "संयोगवृत्त्या अनेकवृत्तित्वमाकाशस्याप्यस्तीत्यतिव्याप्तिः स्यात् / यद्यप्येषा इति-यदा द्रव्यादित्रयं सच्छब्दविषयम्, अन्ये तु पदार्थाः सच्छब्दविषया न भवन्ति तदा सामान्यादिभ्यो व्यावर्तमाना सत्तास्वाश्रयं द्रव्यादिश्यमपि सामान्यादिभ्यो [पं०] असाधारणधर्मयोगित्वेनेति चतुर्विंशतित्वं हि द्रव्यादिषु पञ्चसु पदार्थेषु नास्ति / किं तु गुणेष्वस्ति / उपचाराच्चतुर्विंशतिरिति व्यवहार इत्ययमर्थः। चतुर्विंशति गुणा इति व्यवहारमात्रम्, न तु चतुर्विंशतिसंख्या गुणेष्वस्ति / निर्गुणत्वाद् गुणानाम् / [21] भ्रमरा (णा)दयोऽपीति कर्मविशेषाः / [कु०] [21] अत्रोपपत्तिमिति (कं. 11.9) वैयधिकरण्यशङ्कापरिहारेणेति शेषः / न जात्यन्तराणीति (कं. 11.10) [भ्रमणा सह साङ्कर्यप्रसङ्गादित्यादि कर्मकाण्डे वक्ष्यते / 1 वक्षेपण-पाद / 2 स्पन्दन-कं. 1 / 3 पवनादयो-दे। 4 विशेषा एव न तु-कि; विशेषा एव न -ता। 5 सति-जे. 1; जे. 3 / 6 रेकत्वात् न-कं. 1; कं. 2 / 7 उत्क्षेपणादीनि-जे. 1; जे. 3 / 8 अवधारणसिद्धिः -जे. 1; जे. 3 / 9 कौणीति-जे. 1; जे.३। 10 भ्रमणादयो- जे. 1; जे. 3 / 11 प्यास्याभावात्-अ, क, ड; 12 प्रत्येय-अ, ब, 13 ष्वसाधारणधर्मो-अ, ब, 14 संयोगे-अ, ब;