Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 645

620 न्यायकवलीसंवलितप्रशस्तपावभाष्यम् न्यायकन्दली भावि च स्वर्गफलम्, विनष्टाच्च कारणात् कार्यस्यानुत्पत्तिः, श्रुतं च यागावेः कारणत्वम्, तदेतदन्यथानुपपत्त्या फलोत्पत्त्यनुगुणं किमपि कालान्तरावस्थायि कर्मसामर्थ्य कल्प्यते, यद्वारेण कर्मणां श्रुता फलसाधनता निर्वहति / तच्च प्रमाणान्तरागोचरत्वादपूर्वमिति ग्यपदिश्यते। यथोक्तम् फलाय विहितं कर्म क्षणिकं चिरभाविने। तसिद्धिर्नान्यथेत्येतदपूर्वमपि कल्प्यते // अत्रोच्यते / न कर्मसामर्थ्य क्षणिक कर्मणि समवैति, शक्तिमति विनष्टे निराश्रयस्य सामर्थ्यस्यावस्थानासंभवात् / स्वर्गादिकं च फलं तदानीमनागतमेव, न शक्तेराश्रयो भवितुमर्हति / यदि त्वनुष्ठानानन्तरमेव स्वर्गो भवति ? अपूर्वकल्पनावैयर्यम्, तदुपभोगश्च दुनिवारः / विशिष्टशरीरेन्द्रियादि विरहादननुभवश्चेत् ? तीयं तदानीमनुपजात एव स्वर्गस्योपभोग्यकस्य स्वभावत्वात् / अनुपभोग्यमपि सुखस्वरूपमस्तीति अवृष्टकल्पनेयम् / तस्मान्न फलाश्रयमपूर्वम् / न चाकाशादिसमवेतादपूर्वादात्मगामिफलसम्भवः / वस्तुभूतं च कार्यमनाधारं नोपपद्यते, तस्मादात्मसमवेतस्यैव तस्योत्पत्तिरभ्यनुज्ञेया / तथा सति न तत्कर्मसामथ्यं स्यात्, अन्यसामर्थ्यस्यान्यत्रासमवायात् / मथान्यस्याप्यन्यसमवेता शक्तिरिष्यते, तस्याः कार्यानुमेयत्वादिति चेत् / ' यथोक्तम् शक्तिः कार्यानुमेया हि यद्गतवोपलभ्यते / तद्गतैवाभ्युपेतव्या स्वाश्रयान्याश्रयापि च // इति / / तदयुक्तम् / विनष्ट शक्तिमति तन्निरपेक्षस्य शक्तिमात्रस्य कार्यजनकत्वानु पलम्भा दे एतेनैतदपि प्रत्युक्तम् / यदुक्तं मण्डनेन विधिविवेके-"तवाहितत्वात् तस्य [टि.] 'अथवाऽग्या'श्रयाऽन्यस्मिनात्मादावाश्रिता भवतु / "बिनण्टे शक्तिमति इति - शक्तिमति कर्मणीत्यर्थः / तवाहितत्वाद् इति 'तेन यागेन कृत्वा तस्य यागस्यैव शक्तिर्नत्वात्मन इत्यर्थः / 'यागेना हि इति - 1 म्भादेव तेनैतदपि-कं. 1, कं. 2 / 2 अथ या-अ, ब, क / 3 श्रस्मिन्नात्म - अ, ब। 4 नात्मदोषाश्रिता-अ, ब, क / 5 विनष्टे नष्टे -भ। 6 स न योगेन-अ, सेन योगेन-ब; तेन योगेन-क। 7 मागेनाहितत्वाद् म. योगेन-अ, ब; यागेन-क, ड।