Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 63

.38 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपावभाष्यम् [20] प्रशस्तपादभाष्यम् 'गुणा रूपरसगन्धस्पर्शसङ्घघापरिमाणपृथक्त्वसंयोगविभागपरत्वापरत्वबुद्धिसुखदुःवेच्छाद्वेष प्रयत्नाश्चेति कण्ठोक्ताः सप्तदश / . न्यायकन्दली [20] गुणा रूपादयः कण्ठोक्ता 'सूत्रकारेण 'साक्षादुक्ताः 'रूपरसगन्धस्पर्शाः सङ्ख्या परिमाणानि, पृथक्त्वं, संयोगवियोगी परत्वापरत्वे, बुद्धयः, सुखदुःखे, इच्छाद्वेषौ प्रयत्नश्च गुणा इति। प्रयत्नश्चेति 'च' शब्देनात्रानुक्ता गुणत्वेन लोके प्रसिद्धा गुरुत्वादयः सप्त समुच्चिताः। एवं चतुर्विशतिरेव गुणाः / ये तु शौर्यौदार्यकारुण्यदाक्षिण्यौग्यादयः, [टि०] [20] . [गुणविभागः / ] परदुःखप्रहाणेच्छा इति - कारणं विनेति शेषः / अन्यथा स्वामिनं प्रत्यपि भृत्यस्य कारुण्यं स्यात् / अदृष्टत्वजात्यभावाद् इति - धर्माधर्मी गुणत्वावान्तरोभयाश्रितकजातिमन्तौ न भवतो रूपरसेत्यादिवाक्ये विभक्तात्म विशेषगुणत्वात्, सुखदुःखवत् / आत्मविशेषगुणत्वादित्येवकृते सम्यग्ज्ञानमिथ्याज्ञानाभ्यां व्यभिचार: स्यात्, व्यवस्थापकाभावाद्वादृष्टत्वजात्यभावः / सर्वोत्पत्तिमन्निमित्ता'नित्यात्म विशेषगुणत्वमिति लक्षणं न साधु धर्मस्य दुःखहेतुत्वाभावात्, अधर्मस्य च सुखहेतुत्वाभावादिति / तर्हि अदृष्ट "[शब्दप्रयोगः कथमुभयत्र ? सत्यम् / भावनाव्यतिरिक्तातीन्द्रियात्मविशेष] गुणत्वमित्युपार्नीलत्वादिवद्वा विनाप्युपाधिम् / अथवा सुखजनकत्वं दुःखजनकत्वं चोपाधिमादायाक्षशब्दप्रवृत्तिवदिति / ननु य एव शब्दप्रबृत्तिनिमित्तमुपाधिः, स एवादृष्टत्वव्यवस्थापको भविष्यति / न च वाच्यं सिद्धे ह्यदृष्टत्वे व्यञ्जकचिन्ता कार्या, सिद्धेरेवत्वदृष्टत्वस्य प्रत्यक्षतो वा "शुक्लतटतमत्वादिवत्, [पं०] [20] 'तत्रैवान्तर्भवन्तीत्यतः पुरस्तथाहीत्यध्याहारः / वेगस्य भावनायाः स्थितिस्थापकस्येति-क्षिप्तबाणदौ वेगसंस्कारः / 1 / अनुभवात्स्मृति यावद्भावनासंस्कारः / 2 / आकृष्टमुक्ता शाखा स्वस्थान याति-इति स्थिति[कु०] अदृष्टमहिम्ना एकमेव वस्तु धर्मम्मिभावभेदरूपाक्रान्ततयैवारोप्यत इति / तद्भावभावित्वादिति (कं. 10.6) सदभावादित्वाच्चेति शेषः / भाभावस्तम इत्यत्र मौकिक उपचारे प्रयोजनमालोकाभावोपकरणत्वान्नीलिमारोपस्यालोकापेक्षित्वाशङ्कानिवर्तनम् / ईश्वरस्य नवबहिर्भावमाशङ्कय परिहरति ईश्वरोपोति (कं. 10.8) / "न चेति (कं. 10.9) सङ्ख्यादिभिः पञ्चभिर्बुद्धीच्छाप्रयत्नश्चाष्टगुणस्येश्वरस्य षड्गुणत्वं चादौ न्यूनतोपल [ब्ध] ?-मि? त्यविरोधः। गुणभेदेन अत्र चतुर्दशगुणत्वेन / [20] ननु च शब्देनानुक्तसमुच्चयादे[व] नद एव द्वयं न एवेति च[तत्कुत इत्यत आह "लोकसिद्धा इति (कं. 10.17) / षडभिधाय सप्तेत्युक्तिरयुक्तेत्यत आह अदृष्टेति (कं. 10.22) / नन्वदृष्टावान्तरभेदेन सप्तत्वे संस्कारावान्तरभेदोपेक्षया नवत्वप्रसङ्ग इति शङ्कते नन्विति (कं. 10.23) / परिहरति संस्कार इति (कं. 10.23) / 1 गुणाश्च - कं. 1; कं. 2 2 प्रयत्नाश्व-ता.। 3 सूत्रेण-जे. 1 / 4 साक्षात्कथिता:-कं. 1 कथिता-कं. 2 / 5 रूपरसेत्यादिना-कं. 1; कं. 2; मपृथक्त्वं संयोग विभागौ-इति-जे. 3 पुस्तके / शेषस्तु पाठः जे. 1 पुस्तकवत् / निर्दिष्ट: पाठः पृथक्त्वं संयोगवियोगौ- इत्यस्य स्थाने। 6 एवं गुणाः चतुर्विंशतिरेव - जे. 1; जे. 3 / 7 कारुण्यं-अ, ब, क. 8 आत्मगुणत्वा - अ; 9 तात्मविशेष... अ, ब; 10 [ ] चिह्नान्तर्गतः पाठः गुणत्वमिति पदं च आवृत्ती ब पुस्तके। 11 शुक्लतरत्वतमत्वादि-अ, ब, 12 पाठोऽयं कन्दल्यां नास्ति। 13 न तु-कं.१। 14 लोके प्रसिद्धा।