Page Text
________________ 602 व्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादमाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् सिद्धदर्शनं न ज्ञानान्तरम् 'कस्मात् ? अञ्जनपादलेपखगगुलिकादिसिद्धान दृश्यद्रष्णा सूक्ष्मव्यवहितविप्रकृष्टेण्वर्येषु यद्दर्शनं तत्प्रत्यक्षमेव / अथ विव्यान्तरिक्षभौमानां प्राणिनां ग्रहनक्षत्रसञ्चारादिनिमित्तं धर्माधर्मविपाकदर्शनमिष्टम, तदप्यनुमानमेव / अथ लिङ्गानपेक्षं 'धर्मादिषु दर्शनमिष्टं तदपि प्रत्यक्षार्षयोरन्यतरस्मिन्नन्तर्भूतमित्येवं बुद्धिरिति / न्यायकन्दली ज्ञानमुत्पद्यते तदामित्याचक्षते विद्वांसः / इन्द्रियलिङ्गाद्यभावे 'यदर्थप्रतिभानं सा प्रतिभा, प्रतिभव प्रातिभमित्युच्यते 'विद्वद्भिः। तस्योत्पत्तिरनुपपन्ना कारणाभावा-. 'दित्यनुयोगे सति इदमुक्तम् धर्मविशेषादिति / विशिष्यते इति विशेषो धर्म एव विशेषो धर्मविशेषः 'तपःसमाधिजः प्रकृष्टो धर्मस्तस्मात् प्रतिभोदयः। तत्त प्रातिभं प्रस्तारण बाहुल्येन देवर्षीणां भवति, कदाचिदेव लौकिकानाम् / यथा कन्यका ब्रवीति श्वो मे भ्राताऽऽगन्तेति हृदयं मे कथयतीति / न चे संशयः, उभयकोटिसंस्पर्शाभावात् / न च विपर्ययः, संवादादतः प्रमाणमेव / [कु०] आज्ञानसभावे प्रमाणं सूचयति - इदमिति (कं. 258) एवं वक्तकाचनुष्ठानं स्वाभिमतसाक्षात्कारिपुरुषवर्तित्वं शिष्टाचारत्वात्राग्निष्टोमवत् , यद्वा पुराणव्यवहारप्रसिद्धि प्रमाणं प्रतिभव प्रातिभमिति प्रतिज्ञातत्वात् / यदि प्रकृष्टधर्मसहितात्ममनःसंयोगजमाषं ज्ञानं तहि युक्तावस्थादयोगिप्रत्यक्षान्तर्भावः स्यादित्यत आह कदाचिदेव लौकिकानामिति (कं. 258) हि लौकिकानां युक्तावस्था संभवति, प्रकृष्टसुधर्मकार्यदर्शनात्कन्याया अपि कल्प्यत इति भावः / अतः प्रमाणमेवेत्यर्थाव्यभिचायनभवत्वादिति भावः / म च वाच्यं परोक्षत्वेऽनुमानान्तर्भावः, अपरोक्षत्वे प्रत्यक्षान्तर्भाव इति / पक्षद्वयव्यापकमिन्द्रियलिंगव्यावस्या तत्त्वव्यावक्तेः / तत्प्रत्यक्षत्वमेवेत्यंजनादिसहकृतस्यैवालोचनस्य रश्मेळवहितविप्रकृष्टप्राप्तिरैव कल्यताम, कल्पनालाघवायेति भावः / यथोक्तं लौकिकरपीति खल मणिमंत्रोषधीनां प्रभाव इति ग्रहसंचारादीनां लिंगत्वादिति ब्रहस्पत्यादिवचनाल्लिगत्वावनतेरित्यर्थः / शेषमतिरोहितार्थम् / maina म्याख्याविख्यातकीतिः कुलिशकमललूलू (मुडु ? ) पतिर्बुद्धिमिच्छन् स्पष्ट मार्गे मनोज्ञे मतिमदधिपतिः श्रीधराचार्यदृष्टे / 1 कथय - सूक्ष्मव्यवहितविप्रकृष्टेष्वर्थेषु सिद्धानी द्रष्टणां दृश्यानामञ्जनपादलेपखड़गगुलिकादिसिद्धानां दर्शनं प्रत्यक्षमेव-दे। 2 निमित्तमुपलभ्य - व्यो. (123) / 3 धर्माधर्मादिसु-व्यो. (623), धर्मात्मादिषु-दे। 4 यवर्थप्रतिभासन-जे.२। 5 तत्र भद्रि :-जे. 2, जें.३; - कं.१, कं. 2 / 6 दित्यनुपयोगे-कं.१। 7 विद्यातप:-क. 1; कं.२। 8 ससु प्रस्तारेण-कं.१ कं. 2 / 9 मपि-क. 17 कं.२।।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |