Page Text
________________ 582 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् [209] द्विविधं निदर्शनं साधयेण वैधर्येण च / तत्रानुमेयसामान्येन लिङ्गसामान्यस्यानविधानदर्शनं साधर्म्यनिदर्शनम् / तद्यथा यत् क्रियावत् तद् द्रव्यं दृष्टं यथा शर इति / अनुमेयविपर्यये च लिङ्गस्याभावदर्शनं 'वैधय॑निदर्शनम्, तद्यथा 'यदद्रव्यं तत् क्रियावन्न भवति यथा सत्तेति / न्यायकन्दली [209] निदर्शनस्वरूपनिरूपणार्थमाह - द्विविधं निदर्शनं साधर्म्यण वैधयेण चेति / साध्यसाधनयोरनगमो निदर्श्यते येन वचनेन तद्वचनं साधर्म्यनिदर्शनम, साध्यव्यावत्त्या साधनव्यावृत्तिर्येन वचनेन निदर्श्यते तद्वधर्म्यनिदर्शनमिति भेदः / तत्र. * तयोर्मध्ये 'साधर्म्यनिदर्शनं कथयति - तत्रानुमेयेत्यादिना / तद्वयक्तमेव / वैधय॑निदर्शनं कथयति - अनुमेयविपर्यय इत्यादिना / तदपि व्यक्तमेव / [टि०] [209-210] 'व्यभिचारिण्यपि इति - 'विषमव्याप्तिके धूमादा(वह्नयादा)वित्यर्थः। तद्रूपस्य व्यापकरूपस्येत्यर्थः / व्यापकगृहीतस्त इति :- यद्यपि वस्तुत: परमार्थतः कृतकत्वानित्यत्वादौ व्याप्यो हेतुर्व्यापकत्वेन 'साध्यत्वेन गहीतो यदनित्यं तत्कृतकमपीति ममव्याप्तिकत्वात परमाधिक्येऽपि यत्र धुमस्तत्र वह्निरिति धुमव्यापकवनिरूपव्याप्या भावेऽप्यविरुद्धो धूममन्तरेणापि वह्नः सद्भावात् / ततो 'धूमलक्षणं व्याप्यं न प्रतिपादयेत् / [पं०] [209-210] "अप्रतिपन्नस्येति (कं. 248.1) पुंसः / अननुगत इति (कं. 248.2) अनन्वयः / तदेकनियता व्याप्तिरिति (कं. 248.4) व्यापकं तदतन्निष्ठं व्याप्तं तनिष्ठमेव चेति वचनात् / व्यापकस्यति (कं. 248.5) अग्नेः / व्याप्यव्यभिचारादिति (कं. 248.5) व्याप्यो धमः। व्यभिचारिण्यपीति (कं. 248.7) विषमव्याप्तिके . हेतौ धूमानुमाने इति यावत् / तद्रूपस्येति (कं. 248.8) व्यापकरूपस्य व्याप्य रहितस्य / [कु.] [209] "निदर्शनस्येति (कं. 246) दृश्यते साध्यसाधनयोर्व्याप्तिरनेन वचनेनेत्यवयवार्थानुसारेण प्रसिद्धसामान्य लक्षणस्येति शेषः / व्याख्यालाघवाय लक्षणभाष्यार्थमाकृष्य विभागोद्देशस्यावयवाथं दर्शयति साध्यसाधनयोरिति / (कं. २४६)-अर्थादिति (! ) विशेषणानां व्यावृत्त्यर्थत्वादित्यर्थः / 1 तद्यथा' इति व्यो. प्रतीके नास्ति 'दे' इत्यत्रापि नास्ति-(व्यो. 613) / 2 वैधय॑स्य -दे। 3 यदनन्यं-दे। - 4 साधर्म्यनिदर्शनमाह-तत्रानुमेय इत्यादिना-जे.१, जे. 2 / 5 व्यभिचारिणापि-अ, ब / 6 विषमव्याप्तधमाया-अ, ब। 7 व्यापकत्वेन गृहीतो-अ, ब, क / 8 भाऽपि वेविरुद्धो-अ, ब, क / 9 व्याप्यं धूमलक्षणं व्याप्यत्वं -ड। 10 अप्रतिपन्नसाध्यसाधनयो:-- कं.१ / 11 निदर्शनस्वरूपम-कं।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |