Page Text
________________ टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोदगमादिटीकात्रयोपेतम् 509 न्यायकन्दली .. 'आप्तोक्तत्वमाम्नायस्येति न युक्तम्, तदर्थानुष्ठानकालेऽभियुक्तैरनुष्ठातृभिः स्मृत्ययोग्यस्य कर्तुरस्मरणादभावसिद्धरत आह-लिङ्गाच्चानित्य इति / तद्वचनादाम्नायप्रामाण्यमित्यत्रोक्तमाम्नायपदं प्रकृतत्वादिह सम्बध्यते, लिङ्गादाम्नायोऽनित्यो गम्यत इत्यर्थः / लिङ्गमुपन्यस्यति-बुद्धिपूर्वा वाक्यकृतिर्वेद इति / 'वेदे वाक्यकृतिर्वाक्यरचना बुद्धिपूर्विका वाक्यरचनात्वात् लौकिकवाक्यरचनावत् / लिङ्गान्तरमाह-बुद्धिपूर्वो ददातिरित्युक्तत्वात् / वेदे ददातिशब्दो बुद्धिपूर्वको ददातिरित्युक्तत्वाल्लौकिकददातिशब्दवत् / [[टि०] प्रत्यक्षबाधः, अन्यथा तु वेदवाक्यानामप्यु'पाध्यायेन शिष्यं प्रति प्रतिपादनात् पौरुषेयत्वं प्रत्यक्षगृहीतं स्यात् / बुद्धिपूर्वा वाक्यकृतिः इत्यनेन परानुमानस्य सत्प्रतिपक्षत्वं दर्शितम् / ननु मीमांसकैः शब्दस्य नित्यत्वाभ्युपगमालौकिकमपि वाक्यं न पौरुषेयं तत्कथं दृष्टान्तसिद्धिः ? नवम्, अकारादिस्वरूपेणैव शब्दा नित्या, आनुपूर्वी तु 'वर्णक्रमरूपा लौकिके वाक्ये नूतनैव क्रियते इत्यभ्युपगमात् / वेदवाक्ये त्वानुपूर्व्यपि परैरपौरुषेया (यी) अभ्युपगम्यते इति सिद्धसाधनतापि न भवति / प्रजापतिर्वा 'इदमेकम् इति :- इदमेकमासीदिति 'सामान्येनोक्त्वा ततो विशेष उक्तः [पं०] कस्यचिदिति (कं. 217.4) परीक्षकस्य / सर्वेषामिति (कं. 217.5) श्रोतृणाम् / दृष्टार्थेष्विति (कं. 217.6) कारीरीप्रभृतिषु। तदस्येति (कं. 217.7) अस्य वेदस्य / सामग्रीवैगुण्यनिबन्धनत्वाद् (कं. 217.7) इत्यत्र फलादर्शनस्येति पदं योज्यम् / - परवाक्यं 'आप्तोक्तत्वमाम्नायस्येति न युक्तमित्यादि (कं. 217.8) / तदर्थानुष्ठानकाले इति (कं. 217.9) अन्यत्र हि निध्यादौ तदुपदेष्टा पित्रादिः स्मर्यते / अभावसिद्धेरिति (कं. 217.10) कर्तुरभावसिद्धेः / अनित्य इति (कं. 217.10) सकर्तृकः। [कु०] कृत्युच्चारणं तर्हि अस्मदाधुच्चारणं बुद्धिपूर्वकं त्वसाध्यं स्या[द]धात् / ततश्च सिद्धसाधनमाशंक्याहवेदवाक्यस्य कृत्ति (त्तीति) (कं. 217) - वेदवाक्यातिरचनानामर्थज्ञानपूर्वकं प्राग ( ? ) सत्या एव पदानुपूर्व्याः करणां (णम्) / व(वे)दे ददाति शब्द इति (कं. २१७)-तस्याहु (द्वि?) त्रीत्वेदा (ता? )न्प्रददी इत्येवमादिर्वेदकर्मका ददातिशब्दो बुद्धिपूर्वरचनापूर्वकः / अकर्तृत्त्वे हि सर्वसाधारणतया कः कस्मै दद्यादिति भावः / ननु गुरुमंत्रं ददातीतिवदुपदेशे दानोपचारोऽयमिति चेत्, न। असति बाधके मुख्यार्थपरित्यागायोगात् / ननूक्तं बाधकमस्मर्यककर्तृत्वादित्यत माह यच्चेदमिति (कं. 217) - एतेन वेदार्थानुसन्धानविरहिणामस्मरणं 1 आप्तोक्तत्वादा-कं. 1; कं.२। 2 वाक्यस्य कृतिर्वेद इति, वाक्यस्य कृति-कं. 1, कं.२। 3 पाधेयेन-अ। 4 क्षमरूपा-अ, ब / 5 इदमेक . जे. 1, जे. 2, जे.३। 6 सामान्योनोक्तवा तोता -अ, ब। 7 'आप्तोक्तत्वादाम्नायस्य - कं। 8 'हि' ब पुस्तके नास्ति /
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |