Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 52

टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोद्गमादिटीकात्रयोपेतम् न्यायकन्दली 'दृष्टो हि विषयाणामहिकण्टकादीनां परित्यागो विशेषदोषदर्शनपूर्वकाभिसन्धिकृतनिवर्त्तकात्मविशेषगुणात् प्रयत्नात् / तेन शरीरादीनामात्यन्तिकः परित्यागोऽपि तदोषदर्शनपूर्वकाभिसन्धिकृतनिवर्तकात्मविशेषगुणनिमित्तो विज्ञात इति मोक्षाधिकारे वक्ष्यामः / [fe.] शरीरादित्यागो विषयदोष'दर्शनपूर्वकाभिसन्धिकृतनिवर्तकात्मविशेषगुण'जन्योऽनिष्टविषयत्यागत्वात् 'विषादित्यागवत्, इति प्रमाणं सूचितम् / / [पं०] दृष्टो हि विषयाणामित्यादि - अनेन साधनं सूचितं द्रष्टव्यम् / तच्चेदम् -विवादाध्यासितः शरीरादित्यागो विषयदोषदर्शनपूर्वकाभिसन्धिकृतनिवर्तकात्मविशेषगुणजन्यः / अनिष्टविषयत्यागरूपत्वात्, अहिकंटकादित्यागवत् / 'न दोषदर्शनेत्यादि तेषां शरीरादीनां ये दोषा अशुचित्वाध्रुवत्वादयस्तद्द [शं]नपूर्वको योऽभिसन्धिश्चित्तभावस्तेन कृतो यो निवर्तक: संसारमोचक आत्मविशेषगुणो ध्यानतपःस्वाध्यायादिधर्मो विशेषस्तन्निमित्त इति समासः / [50] (कं. 7.21) / देहेन्द्रियव्यतिरिक्तो नित्यो विभुः मिथ्याज्ञानरागद्वेषकार्यप्रवृत्तिनिवृत्त्यपायात् धर्माधर्मोपगृहीतदेहेन्द्रियतया बहुविधदुःखादुभयपरिक्लिष्टोऽहमिति निरन्तरमभ्यस्यतस्तद्विषयसाक्षात्कारः / इयांस्तु विशेषः उपदेशस्य प्रमाणतयाजन्यसाक्षात्कारस्य यथार्थका आतुरकामुक्योर्भावनाया भ्रान्तिमूलतया तत्साक्षात्कारस्यायथार्थतेति समुच्चयस्य कारणत्वमुपसंहरति प्रकृष्टेति (कं. 7.21) / उपचितो निवर्तको धर्मः आत्मज्ञानपरिपाकश्च संहत्यात्यन्तिकीं दुःखनिवृत्ति कुरुते इत्यर्थः / पा(अ)नु तत्त्वसाक्षात्कारस्य सवासनमिथ्याज्ञानस्य निवर्तकतया दृष्टेनैव द्वारेण मोक्षहेतुत्वसम्भवे सति अदृष्टकल्पनायां किं प्रमाणमित्यत आह 'दृष्टोहीति (कं. 7.22) / अयं प्रयोगः परवा! * (परित्यागो)? शानसहकार्यात्मविशेषगुणसाध्यः स[अ] मिष्टपरिहारत्वात् महिकण्टकादिपरिहारवत् / ___ स्यादेतत्, किं सर्व्वकर्मसमुच्चयो काम्यसनैमित्तिकसमुच्चयो वा (समुच्चयो वासमुच्चयो वा) पावन्नित्यसमुच्चयो वा ? न तावदाद्यः अशक्यत्वात् / नास्ति सम्भवः कश्चित् वर्णाश्रमा[पा] दितानि काम्यानि मित्यानि नैमित्तिकानि च कर्माण्यशेषेणानुष्ठातुमी [मि]ष्टेनापि काम्यकर्मसमुच्चयः फलविरोधाच्चतुर्थाश्रमविधिविरोधाच्च / नापि नैमित्तिकसमुच्चयः, निमित्तासम्भवे तदनुष्ठानान्या[न] पपत्तेः / नापि यावन्नित्यसमुच्चयः, चतुर्थाश्रमविधिविरोधारशक्यत्वाच्चेति / तदसत् - यथाधिकारनित्यसमुच्चयस्याविरोधात् / साध्यवैचित्र्ये साधनवैचित्र्यं कथमिति चेत् / वि[नि] वर्तकधर्माद्युपायबहुत्त्वेऽप्येकत्वाविरोधात् / यथा भिदायां बिले जनयितव्ये अवयवि[वि] भागहेतोः कम्मणोऽनेककुठाराद्युपायत्वेप्येकता। किं च धर्मस्य ज्ञानकारणत्वेपि समानमेतत् / नास्ति साक्षात्कारवैचित्र्यम् / मपि च केवलज्ञानसाध्यापवर्गवादिनश्च, 1 दृष्टो विदिशा-कं. 1; कं. 2 / 2 परित्यागोविषय-कं. 1; कं. 2, 3 दर्शनकाभि-अ; 4 सन्धिकृतःअ, ब, क; 5 गुणजन्या-अ, ब, क. 6 विवाद-ड. 7 दृष्टो विषयिणामहिकंटकादीनां-कं.। 8 अयं पाठःकं. पुस्तके नास्ति / 9 दृष्टो-कं. 1 / * शरीरपरित्यागः इत्यर्थः स्यात्-सं.।