Page Text
________________ टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोदगमाविटीकात्रयोपेतम् 481 न्यायकन्दली अत्रोच्यते-किं यत्र तादात्म्यतदुत्पत्ती तत्राव्यभिचारः ? किं वा यत्राव्यभिचारस्तत्र तादात्म्यतदुत्पत्ती ? न तावदाद्यः कल्पः, सत्यपि तदुत्पादे धूमधर्मस्य पार्थिवत्वा देरग्निव्यभिचारात् / सत्यपि तादात्म्ये वृक्षत्वस्य शिशपाव्यभिचारात् / अथ यत्राव्यभिचारस्तत्र तादात्म्यतदुत्पत्ती, तीव्यभिचारे सिद्धे तयोर्गम'कत्वम् / एवं चेत्, अव्यभिचार एवास्तु गमकः, किं तावात्म्यतदुत्पत्तिभ्याम् ? कार्यमपि हि न कार्यमित्येव गमयतीति, नापि स्वभावः स्वभाव इति, किन्तु; तदव्यभिचारीति, अव्यभिचार एव गमकत्वे कारणं न तादात्म्यतदुत्पत्ती, व्यभिचारात् / न चैवमुपपत्तिमारोहति धूमो 'वह्निना क्रियते न पार्थिवत्वादयस्तवर्मा इति, वस्तुनो निर्भागत्वात् / नाप्येतदुपलब्धं शिशपा वृक्षात्मिका न वृक्षः शिशपात्मकः, धवखदिरादिसाधारणत्वादिति, तयोरभेदात्। to] तद्व्यतिरिक्तं पार्थिवत्वमपि तस्य घटादावपि सत्त्वात् / वह्निजन्यस्य भस्मनोऽपि च वयगमकत्वात् कार्यहेतो व्यभिचारिता.ज्ञेया। 'यदि च धवादि साधारणी इति :-निर्भागत्वं धर्ममिणोर्बोद्धाभिप्रायेणोक्तम् / नन् यद वक्षस्वं शिशपात्मकं तं शिशपां न व्यभिचरत्येव ? नवम्, तत्र व्याप्तेरग्रहणात् / तस्या मेवाभयत्वाद् इति तस्या गम्यगमकभावव्यवस्थायाः। पिं०] अत्रोच्यते इति (कं. 207.11) श्रीधरेण / तदुत्पाद इति (कं. 207.13) तस्मादग्नेरुत्पादे। धूमधर्मस्य पार्थिवत्वादेरप्निव्यभिचारादिति (कं. 207 13) वैशेषिकमते खलु अग्नेरुत्पन्नो धूमः पार्थिवोऽग्निस्तु न पार्थिवः किन्तु तेजसः / ततश्चायमर्थः हे बौद्ध यदि तदुत्पत्तिसम्बधेन सहेतोरव्यभिचारित्वं स्यात् तदा यथा धूमोऽग्निं गमयति तथा धूमाव्यतिरिक्तं पार्थिवत्वमपि गमयेत् / न चैवं दृष्टम् / न हि यथा धूमो वह्नि गमयति एवं तदव्यतिरिक्तं पार्षिवत्वमपि तस्य घटादावपि सत्त्वात् / वह्निजन्यस्य भस्मनोऽपि वह्नयगमकत्वात् कार्यहेतोर्व्यभिचारिता उपपाद्या / शिशपात्व' व्यभिचारात् (कं. 207.14) इति - आम्रत्वादेरपि घटनात् / 'गमकाङ्गत्वमिति (कं. 207.15) [10] यत्रेति (कं. 207.11) इह कार्यकारणभावात्तावत् तादात्म्याद्वा / अविनाभावनियम इति वाक्ये तदुत्पत्तेस्तादात्म्यस्य च गमकत्वमविनाभावस्य गम्यत्वं प्रतीयते। (अ) तश्च यच्छब्देन प्रथमनिर्देशो गमकस्यैव [त]च्छब्देन चरमनिर्देशो गम्यस्यैवेति / द्वितीयविकल्पो नोपपद्यते इति म चोदनीयं, यस्मादियं व्यवस्थाऽन्वयव्यतिरेकावसेया'विनाभाववादिनामस्माकमेव शोभते न परेषाम् / ते हि तादात्म्यतदुत्पत्तिस्वभावतयैवाविनाभावं मन्यन्ते; तयोरविनाभावकार्यत्वायोगा[त् / ततश्च यथाऽविनाभावतायाः स्वभाव एवं ते अपि तस्य स्वभाव एवेति तादात्म्यस्य गमनाङ्गत्वे परस्परं गम्यगमकभावस्य वर्जनीयत्वात् / धूमधर्मस्येति (कं. 207.13) परमते धर्मर्मिणोरभेदायदा धूमस्य वह्मावार्थत्वं तद्धर्मस्यापि पार्थिवत्वस्यापि तत्कार्यत्वमिति वक्ष्यति / [त]तश्च तस्य वह्निव्यभिचारादविनाभावो १विशेषाद्-कं. 1, कं.२; शिशपात्व-जे.१। 2 भिचारसत्त्वे-कं. 1, कं. 2 / 3 गमकाङ्गत्वम् -जे. 2, जे. 3 / 4 वह्निकृत:-जे.२। 5 व्यभिचरितो ज्ञेयो-अ, ब / 6 यदि धवादि म; यदि च धवादि-जे. 3; यदि च घवखदिरादि-जे. 1, जे.२। 7 व्यभिचारात-कं.१; शिशपाव्यभिचारात्-पा. 3, पू। 8 गमकत्वम्-कं.१। 61
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |