Page Text
________________ टिप्पणपत्रिकाकुसुमोद्गमादिटोकात्रयोपेतम् न्यायकन्दली [180] अपि भोः ! कोऽयमविनाभावो नाम ? अव्यभिचारः / स कस्माद्भवति ? तादात्म्यतदुत्पत्तिभ्यामिति सौगताः। यादृच्छिकः सम्बन्धो यथैव भवति, न भवत्यपि, तथा च नियमहेतो'रभावः / तत्र यदि नाम सपक्षे दर्शनमदर्शनं च विपक्षे, तथाप्यव्यभिचारो न शक्यते 'ज्ञातुम्, विपक्षवृत्तिशङ्काया अनिवारणात् / तदुत्पत्तिविनिश्चये तु शङ्का निवार्यते, कारणेन विना कार्यस्यात्मलाभासंभवात् / तदुत्पत्तिविनिश्चयोऽपि 'कार्यहेतोः पञ्चप्रत्यक्षोपलम्भानुपलम्भसाधनः / कार्यस्योत्पत्तेः प्रागनुपलम्भः, कारणोपलम्भे सत्युपलम्भः, उपलब्धस्य पश्चात् कारणानुपलम्भादनुपलम्भ इति कार्यस्य द्वावनुपलम्भावेक उपलम्भः, कारणस्य चोपलम्भानुपलम्भाविति / एवमुपलम्भानुपलम्भैः पञ्चभिः सत्येवाग्नौ धूमस्य भावोऽसत्यभाव इति निश्चीयते / [टि०] [180] पञ्चकमेव स्फुटं विवृणोति कार्यस्योत्पत्तेः इति / उत्पत्तिपूर्व धूमस्यानुपलम्भः-१, वह्वस्तूपलभ्यमानुपलम्भौ धूमानुपलम्भकाले नोपयुक्ताविति नादृती। ततो वह्नयादिकारणोपलम्भः -2, ततो धूमोपलम्भः-३, ततो वह्नयाद्यनुपलम्भः -4, ततो धूमानुपलम्भः-५ इति पञ्चकम् / [पं०] [180] ''अपि भोः' (कं. 206.17) इत्यादि प्रश्नः। अव्यभिचार (कं. 206.17) इत्युत्तरम् / स कस्माद्भवति (कं. 206.17) इति प्रश्नः / उत्तरं तादात्म्ये (कं. 206.17) त्यादि / यथैव भवति न भवत्यपि (न) तथेति (कं. 206.18) भवति च न भवति चेत्यर्थः / 'कार्यहेतोरिति (कं. 206.22) धूमस्य / पञ्च प्रत्यक्षानुपलम्भसाधन इति (कं. 2.06.22) बौद्धमते हि धूमधीः 1, वह्निविज्ञानम् 2, धूमज्ञानम् 3, अधीस्तयोः प्रत्यक्षानुपलम्भाभ्यामिति पञ्चभिरन्वयः / इत्येवं दो उपलम्भौ त्रयश्चानुपलम्भाः। प्रत्यक्षमुपलम्भाश्चेति एक एवार्थः / ततश्च प्रत्यक्षे द्वे, अनुपलम्भास्त्रयः समुदिताः पञ्च। पञ्च च ते प्रत्यक्षानुपलम्भाश्च पञ्चप्रत्यक्षानुपलम्भास्ते [साधनानि कारणानि यस्य स पञ्चप्रत्यक्षानुपलम्भसाधन / तथाहि कार्यस्योत्पत्तेः प्रागनुपलम्भ इति (कं. 206.23) धूमधी: ? कारणोपलम्भे सति उपलम्भे इति (कं. 206.23) वह्निशानं 2, धूमज्ञानं च 3, उपलब्धस्य पश्चात्कारणानुपलम्भा. दनुपलम्भ इति वह्नयज्ञानम् 4, धूमाज्ञानं च 5 / कार्यस्येति (कं. 207.1) धूमस्य / द्वावनुपलम्भादिति (कं. 207.1) [कु०] [180] इह यत्र धूमस्तत्राग्निरग्न्यभावे तु न क्वचिद्धम इति भाष्ये अन्वयव्यतिरेकाभ्यां प्रसिद्धिरित्युक्तम् / तत्र विप्रतिपद्यमाना [न्] (श) सौगतानुत्थापयितुं पृच्छति अपि भो इति (कं. 206.17) / स कस्मादिति (कं. 206.17) निश्चित इति शेषः / उच्छीयति तादात्म्येति (कं. 206.17) यादृच्छिकः सम्बन्ध इति (कं. 206.18) काकतालीयं साहचर्यमित्यर्थः / न त्वस्ति नियमहेतुरन्वयव्यतिरेकदर्शनमित्यत आह तत्र यदीति (कं. 206.19) / ननु त्वन्मतेऽपि व्यभिचारशङ्का तदवस्थेत्यत आह तदुत्पत्तीति (कं. 206.21) / ननु कार्यकारणभावोऽप्यन्वयव्यतिरेकाभ्यामृते कुत इत्यत आह-तदुत्पत्ती[ति] (कं. 206.22) / कारणस्य चोपलम्भानुपलम्भादिति (कं. 207.1) 1 रभावात्-जे. 1, जे. 2, जे. 3 / 2 प्रत्येतुं-जे. 1, जे. 2 / 3 कार्यहेतुः-कं. 1, कं. 2 / 4 एकश्चोपलम्भः - जे. 3 / 5 असि भा इति अ पुस्तके तत्तु न शुद्धम्-सं। 6 न कं. 1 पुस्तके नास्ति स भागोऽशुखः / यथैव भवति, भवत्यपि न तथेति - / 7 कार्यहेतुः - कं. 1 / 8 प्रत्यक्षोपलम्भानुपलम्भसाधन - कं.१।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |