Page Text
________________ 436 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् [166 to 170] द्रव्ये तावद् 'द्विविधे महत्यनेकद्रव्यवत्त्वोद्भूतरूपप्रकाशचतुष्टयसग्नि ... न्यायकन्दली समाख्यातो रूपस्य धर्मः, यदभावाद्वारिस्थे तेजसि प्रत्यक्षाभावः / चतुष्टय'सन्निकर्षादात्मनो मनसा संयोगो मनस इन्द्रियेण इन्द्रियस्यार्थेनेतस्मात् कारणकलापाद्धर्मादिसामग्ये च सति धर्माधर्मविक्कालादीनां समग्राणां भावे सति प्रत्यक्षं स्यात् / परमाणो द्वयणुके च प्रत्यक्षाभावान्महतीत्युक्तम् / अवयवभूयस्त्वप्रकर्षाप्रकर्षाभ्यामवयविनि स्फुटत्वास्फुटत्वाति'शयानतिशयवर्शनादनेकद्रव्यवत्त्वं कारणम् / सत्यपि महत्त्वेऽनेकद्रव्यवत्त्वे च वायोरनुपलम्भाद्रूपप्रकाशो हेतुः / सर्वस्यैव ज्ञानस्य सुखदुःखादिहेतुत्वाद्देशकालानियमेनोत्पादाच्च .. धर्माधर्मदिक्कालजन्यत्वम् / अन्तरेणात्ममनःसंयोग मनइन्द्रियसंयोगमिन्द्रियार्थसंयोगं च / प्रत्यक्षाभावाच्चतुष्टयसन्निकर्षः 'कारणम् / [166] इन्द्रियार्थसन्निकर्षस्य हेतुत्वे सामान्योपलम्भवद्विशेषोपलम्भस्यावश्यंभावितया [पं०] समाख्यात उद्भवसञ्ज इत्यर्थः / 'वारि स्थिते तेजसि प्रत्यक्षाभाव इति (कं. 188.25) तप्तपयःस्थिते पावके स्फोटजननादिनाऽनुमीयमाने प्रत्यक्षप्रमाणस्याऽप्रवृत्तिरिति भावः / महतीति (कं. 189.2 ) त्र्यणुकादो। रूपप्रकाश इति (कं. 189.4) उद्भूतरूपता। चतुष्टयसन्निकर्ष इति (कं. 189.7) संयोगाना त्रित्वेऽपि संयोगिनामात्ममन इन्द्रियार्थानां चतुष्ट्वात् / [166] इन्द्रियार्थत्यादि (कं. 189.7 ) गद्ये सामान्योपलम्भवदिति सामान्यम् ऊर्ध्वत्वशुक्लस्वादि / [कु०] ज्ञानव्यक्तिषु समवैतीति भावः / विषयं निर्दिशति-सम्बद्धं बर्तमानं चेति शेषः / अत्रापि किमविशेषेण नेत्याह (किं विशेषणेन) हि शब्दोऽवधारणमिति (कं. 188.20) / द्रव्यस्य प्राधान्यादिति (कं. 188.21) प्राधान्यं च द्रव्यस्य गुणादीनामिन्द्रियसम्बन्धस्य द्रव्येन्द्रियसम्बन्धपूर्वकत्वम् (स्व:) अनेकद्रव्यव (ह)त्वं / मूयोवयवाश्रितत्वमिति (कं. 188.24) बहुव्रीहेर्मतुप आश्रयणादवय [व्य ] वयवानामनेक (द) द्रव्यांवयवानेकद्रव्यत्वेन भवितव्यम् / ईदृशमेव भूयोऽव्ययाश्रितत्वं विवक्षितं / परमाणौ तयणके चेति (कं. 189.2) विषयनिर्देशोऽयं महतीत्युक्तम् / मनु कारणत्वेन अनेकद्रव्यवत्वादिति] कारणवर्गा[त्] पृथनिर्देशात् तारतम्यानुविधानं चानेकद्रव्यवत्वतारतम्यानुविधानादन्यथासिद्धं तदेवाह-अवयवभूयस्त्वेति (कं. 189.2) / धर्माधर्मदिक्कालजन्यस्वमिति] (कं. 189.5) आलोके मनः समाधी च सति प्रत्ययस्य भावात्तयोरपि सङ्ग्रह इति भावः / 1 द्विविध - कं. 1, कं. 2, कि। देशकालादि - कं. 1, कं. 2 / 7 वधारणे-के। 2 सन्निकर्ष:-जे.१, जे. 2, जे. 3. 3 तिशयदर्शनात-जे.२। 4 5 कारणमिन्द्रियार्थसन्निकर्षः कारणम् - जे. 1 / 6 वारिस्थे - मु. के।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |