Page Text
________________ 432 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् यत्स्वय'मनुभूतेष्वननुभूतेषु वा प्रसिद्धार्थेष्वप्रसिद्धार्थेषु वा यच्छुभावेदकं गजारोहगच्छत्रलाभादि, तत्सर्व संस्कारधर्माभ्यां भवति / विपरीतं च तैलाभ्यञ्जनखरोष्ट्रा'रोहणादि तत्सर्वमधर्मसंस्काराभ्यां भवति / अत्यन्ता प्रसिद्धाऽर्थेष्वदृष्टादेवेति / स्वप्नान्तिकं यद्यप्युपरतेन्द्रियग्रामस्य भवति, तथाप्यतीतस्य ज्ञानप्रबन्धस्य प्रत्यवेक्षणात् स्मृतिरेवेति भवत्येषा चतुविधाऽविद्येति / ___ न्यायकन्दली स्वयमनुभूतेषु परत्राप्रसिद्धेषु स्वयमननुभूतेषु परत्र प्रसिद्धेषु स्वयमनुभूतेषु वा परत्राप्रसिद्धेषु सत्सु यद्गजारोहणच्छत्रलाभादिकं शुभावेदकं स्वप्ने दृश्यते, तत्सर्व संस्कारधर्माभ्यां भवति / शुभावेदकविपरीतं तैलाभ्यञ्जनखरोष्ट्रारोहणाद्यधर्मसंस्काराभ्यां / भवति / अत्यन्ताप्रसिद्धेषु स्वतः परतश्चाप्रतीतेषु चन्द्रादित्यभक्षणादिषु ज्ञानं तवदृष्टादेव, अननुभूतेषु संस्काराभावात् / यद्यपि संस्कारपाटवाद्धातुदोषाददृष्टाद्वा समारोपितबाह्यस्वरूपः स्वप्नप्रत्ययो भवन्नतस्मिस्तदिति भावाद्विपर्ययः, तथाप्यवस्थाविशेषभावित्वात् पृथगुक्तः / कदाचित् स्वप्नदृष्टस्यार्थस्य स्वप्नावस्थायामेव प्रतिसन्धानं भवति-अयं मया दृष्ट इति, तच्च पूर्वानुभूतस्य स्वप्नस्यान्तेऽवसाने भवतीति स्वप्नान्तिकमुच्यते। तदप्युपरतेन्द्रियग्रामस्य भावात् स्वप्नज्ञानमिति कस्यचिदाशङ्कामपनेतुमाह-स्वप्नान्तिकं यद्यप्युपरतेन्द्रियग्रामस्य भवति, तथाप्यतीतस्य पूर्वानुभूतस्य स्वप्नज्ञानप्रबन्धस्य प्रत्यवेक्षणाद'नुसन्धानात् स्मृतिरेवेति / उपसंहरति-भवत्येषा चतुर्विधाऽविद्येति / [पं०] (कं. 185.18) इति शीतानशर्करादिमधुरद्रव्यसेवाऽजीर्णवासरस्वप्नादिप्रोच्छलितागन्तुकश्लेष्मविह्वलः / अवस्याविशेषभावित्वादिति (कं. 185.25) अवस्थाविशेषः सुप्तावस्था। भयमिति (कं. 186.1) अर्थः / [कु०] कारणत्वं ब्रुवाणः संस्कारादीनां यथासम्भवं सम्भवादन्यतमातिशयविपक्षया विधात्रययुक्ति दर्शयति [अ] ननु भूतेष्विति (कं. 185.23) यद्यपि पदार्थविषयसंस्कारोत्रा (व्य)ध्यवस्त्येव तथापि संसर्गाभिप्रायेणेतदुक्तम् / तथाप्यवस्था"विशेषादिति (कं. 185.25) आरोपितत्वम[यथार्थत्वं सर्वाविद्यासाधारणं तस्मिन् सत्येव कृतश्चिद्वचावर्तकादवान्तरभेदोऽप्रीत्यर्थः। स्वप्नलक्षणेऽनुभवनपदमुक्तं तस्य व्यवच्छेदप्रदर्शकतया तदुपरितनं भाष्यमवतार्य व्याचष्टे कदाचिदिति (कं. 185 26) / तच्चेति (कं. 186.1) अनेन स्व [प्ता]न्तिकपदस्यावयवार्थ दर्शयन् स्वप्नकार्यतया श्रुतित्वं प्रदर्शयति / - [इति स्वप्ननिरूपणम् ] 1 मनुभूतेषु, प्रसिद्धेषु वा-दे। 2 गजारोहणं-दे। 3 रोहणाद्यधर्म-दे। 4 प्रसिद्धेषु-वे। 5 स्वयमननुभूतेषु वा परत्रप्रसिद्धेषु यद्-कं. 1, कं. 2, स्वयमनुभूतेषु स्वयमननुभूतेषु वा परत्रप्रसिद्धेषु परत्राप्रसिद्धेषु वा-जे. 1, स्वयमनुभुतेषु परत्राप्रसिद्धेषु, स्वयमनुभूतेषु च परत्राप्रसिद्धेषु च-जे. 2 / 6 अनुसम्बन्धात् - जे. 2 / 7 विशेषभावित्वात्-कं /
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |