Page Text
________________ टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोद्गमादिटीकात्रयोपेतम् प्रशस्तपादभाष्यम् [155-156-157] तस्याः सत्यप्यनेकविधत्वे समासतो द्वे' विधे-विद्या चाविद्या चेति / तत्राविद्या चतुविधा-संशयविपर्ययानध्यवसायस्वप्नलक्षणा। ___ संशयस्तावत् प्रसिद्धानेकविशेषयोः सादृश्यमात्रदर्शनादुभयविशेषानुस्मरणादधर्माच्च 'किस्विदित्युभयावलम्बी विमर्शः 'संशयः / न्यायकन्दली [155] बुद्धविषयभेदेन सत्यपि भेदे संक्षेपतो द्वविध्यमाह-तस्या इति / निःसन्दिग्धाबाधिताध्यवसायात्मिका प्रतीतिविद्या, तद्विपरीता चाविद्येति / 'अर्थप्रतिपादनमात्रस्य विवक्षितत्वात् पश्चादुद्दिष्टामप्यविद्या प्रथमं कथयति-तत्रेति / तयोविद्याविद्ययोर्मध्ये अविद्या चतुर्विधा चतुष्प्रकारा संशयविपर्ययानध्यवसायस्वप्न'लक्षणा। नन्वविद्या चतुर्विधेति परिसंख्यानानुपपत्तिः, 'रूढस्य तर्कज्ञानस्यापि सम्भवात् / भनु भयते ह्यन्तरा संशयं निर्णयं च तर्कः / तथाहि-उत्पत्तिधर्मक आत्मेत्येके / अनुत्पत्ति [टिक] [ // बुद्धिप्रकरणे सामान्यतो विद्याऽविद्या मेदनिरूपणम् // ] 1 निःसन्दिग्धेति :-संशयविपर्ययानध्यवसायानां क्रमेण व्यवच्छेदः / 'अयथार्थस्य स्वप्नज्ञानस्याप्येतावतंव व्यवमोदः 'यथार्थ तु विद्येवेति :-एतेन यथार्थज्ञानं विद्या अयथार्थमविद्येति लक्षणे सूचिते। यावच्चायतिरेकित्व [पं०] [155] उत्पत्तिधर्मक इति (कं. 173.3) ज्ञानक्षणानामुत्पत्त्यनिरोधकत्वात् / अनेकशरीरावि[सं] योगलक्षण (कं. 173.5) इत्यत्र आदिशब्दादिन्द्रियादिपरिग्रहः / संसार इति परलोक इत्यर्थः / भवितव्यमिति (क. 173.7) इत्येवंरूपस्तकः / [कु०] [155] ननु यद्यनन्ता बुद्धयस्तहि तद्भेदो "दुर्वत? (दुर्लभ? ) इति शङ्कामपनयन भाष्यमवतारयति बुढेरिति (कं. 172.22) / "संक्षेपत इति (कं. 172.23) / धर्मान्तरोपसङ्ग्रहेणेत्यर्थः / भवाघितेत्य[त्र] (का)बाधितविपर्ययस्वप्नयोव्यवच्छेदः / व्यवसायात्मकपदेनोहानध्यवसाययोः / अत्र प्रतिपादनमात्रस्येति (कं. 172.25) संसारहेतुभूताविवानिवृत्तये शास्त्र विद्यामुत्पादयति तदुत्पादनं च निवत्यं ज्ञानान्तरमेव कर्तव्यमित्यस्यार्थस्य प्रतिपादनं विवक्षितमिति भावः / नम् भवतहः संशये निर्णये वाऽन्तर्भविष्यतीत्यत आह अनुभूयते हीति (कं. 173.2) / न तावदयं संशयः, कोटिद्वयानुल्लेखात्; न च निर्णय एवमेवेत्यनुदयात् / तथात्वे वा प्रमाणान्तरं नोपदिश्यतेति भावः / एतदेव दर्शयितु 1 द्विविधा - जे.। 2 विशेषादर्शनादुभयविशेषानुस्मरणाद्-जे.। 3 किं स्यादिति - जे.। 4 संशय इति -दे। 5 भत्र-कं. 1, कं. 2 / 6 स्वभावा-जे. 1, जे. 2 / 7 हज्ञानस्यापि-जे. 1, जे. 2, जे.३। 8 भयथार्थस्वप्नज्ञानस्य - अ, ब, क; 1 प्रतीकमिदं म. पुस्तके नास्ति / 10 अस्पष्टोऽर्थः। 11 संक्षेप- MSI
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |