Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 422

टिप्पणपग्निकासमोदगमादिटीकात्रयोपेतम् / 397 प्रशस्तपादभाष्यम् विनाशस्त्वपेक्षाबुद्धिसंयोगद्रव्यविनाशात् / अपेक्षाबुद्धिविनाशातावदुत्पन्ने परत्वे 'यस्मिन्नेव काले सामान्य बुद्धिरुत्पन्ना भवति, ततोऽपेक्षाबुद्धविनश्यता, 'सामान्यज्ञानतत्सम्बन्धेभ्यः परत्वगुणबुद्धरुत्पद्यमानतेत्येकः कालः / ततोऽपेक्षाबुद्धेविनाशो गुणबुद्धेश्चोत्पत्तिः, ततोऽपेक्षाबुद्धिविनाशाद् गुणस्य विनश्यत्ता, 'गुणज्ञानतत्सम्बन्धेभ्यो, द्रव्यबुद्धरुत्पद्यमानतेत्येकः कालः / ततो द्रव्यबुद्धरुत्पसिर्गुणस्य 'विनाश इति / न्यायकन्दली कृतकस्यावश्यं विनाशः, सच निर्हेतुको न भवतीति परत्वापरत्वयोविनाशहेतुमाह -विनाशस्त्विति / परत्वापरत्वयोविनाशोऽपेक्षाबुद्धिविनाशात्, 'संयोगविनाशात्, द्रव्यविनाशात्, द्रण्यापेक्षाबुद्धयोविनाशात्, द्रव्यसंयोगयोविनाशात्, संयोगापेक्षाबुद्धघोविनाशात्, अपेक्षाबुद्धिसंयोगद्रग्याणां विनाशादिति सप्तविधो विनाशक्रमः / / (1) अपेक्षाबुद्धिविनाशात तावद्विनाशः कथ्यते / उत्पन्ने परत्वे यस्मिन्नेव काले परत्वसामान्ये बुद्धिरुत्पन्ना भवति / तत इति सप्तम्यर्थे साविभक्तिक स्तसिलिति तसिल्। एतस्मिन्नेव कालेऽपेक्षाबुविनश्यत्ता विनाशकारण सान्निध्यम् स्यात् / "सामान्यज्ञानतत्सम्बन्धेभ्यः परत्वसामान्यं च, परत्वसामान्यज्ञानं च, परत्वगुणसम्बन्धश्च, तेभ्यः परत्वगुणबुद्धेरुत्पद्यमानतेत्येकः कालः / परत्वसामान्यज्ञानमेवापेक्षाबुद्धिविनाशकारणम्, गुणबुद्धेश्चोत्पत्तिकारणम्, अतस्तदुत्पाद एवापेक्षाबुद्धेविनश्यता गुणबुद्धश्चोत्पद्यमानता स्यात् / ततः क्षणान्तरेऽपेक्षाबुद्धेविनाशः परत्वगुणबुद्धेश्चोत्पादः / ततस्तस्मादपेक्षाबुद्धिविनाशाद् गुणस्य विनश्यता / गुणश्च गुणज्ञानं च तत्सम्बन्धश्च तेभ्यो द्रव्यबुद्धरुत्पद्य [पं०] विनाशकारणसानिध्यमिति (कं. 169.12) विनाशकारण परत्वमामान्यबुद्धिलक्षणम्-तस्य सान्निध्यमित्यर्थः / परत्वगुणसम्बन्धश्चेति (कं. 169.15) चैत्रादिपुरुषपिण्डेन सहेति द्रष्टव्यम् / तदुत्पाद एवापेक्षाबुद्धविनश्यत्तेति (कं. 169.17) तदुत्पादो गुणबुद्धधुत्पादः / गुणमानमिति (कं. 169.19) परत्वगुणज्ञानम् / तत्सम्बन्ध इति (कं. 169.19) पुणज्ञानस्य पिण्डेन सह सम्बन्धः / 1 यस्मिन- कं. १,के.२, कि। 2 सामान्य-कं. 1, कं.२,कि। 3 कन्दल्यां व्योमबत्यां च दृश्यमानपाठानुसारेण अत्र 'सामान्यतज्ज्ञानतत्सम्बन्धेभ्य' इत्यपि पाठः स्यादिति भाति / 4 गुणतज्ज्ञान-कन्दल्यां व्योमवत्यां च / 5 विनाश:-जे। 1 सयोगस्य -जे. १.जे. 3 // ७विनाशात. अपेक्षाबक्षिसंयोगयोविनाशात ट्रक विनाशात-जे.१, जे. 2, जे.३। 8 तसिरिति तसिः -जे.१, जे. 2, जे. 3 / 9 तस्मिन्नेव-जे. 1, जे. 3: तस्मिन् काले-जे. 2 1. सात्रिभ्यम् - कं. १,कं.२। 11 सामान्यतज्ज्ञान-कं. 1, कं.२।