Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 393

368 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् प्रशस्तपादभाष्यम् विनाशस्तु 'सर्वस्य संयोगस्यैकार्थसमवेताद्विभागात, क्वचिदाश्रयविनाशा'दपि / कथम् ? 'यदा तन्त्वोः संयोगे सत्यन्यतरतन्त्वारम्भके अंशौ कर्मोत्पद्यते, 'तेन कर्मणा अंश्वन्तराद्विभागः क्रियते, विभागाच्च तन्त्वारम्भकसंयोगविनाशः, संयोगविनाशात्तन्तुविनाशः, तद्विनाशे च तदाश्रितस्य संयोगस्य विनाश इति // न्यायकन्दली द्वयोरन्यतरस्य वा पृथग्गमनं युतसिद्धिनित्यानाम्, द्वयोरन्यतरस्य वा परस्परपरिहारेण 'पृथगाश्रयाश्रयित्वं युतसिद्धिरनित्यानाम् / इयं द्विविधाप्या काशाविषु नास्तीत्यभिप्रायः। विनाशस्तु सर्वस्य संयोगस्य एकार्थसमवेताद्विभागात् / अन्यतरकर्मजस्योभयकर्मजस्य संयोगजस्यैकार्थसमवेताद्विभागात / ययोर्द्रव्ययोः संयोगो वर्तते, तयोः परस्परं "विभागात् संयोगस्य विनाशः / यद्यपि विभागकाले संयोगो विद्यत एव, तथापि तयोः सहभावो न लक्ष्यते, विनाशस्याशभावाद्विभागेन वा तदुपलम्भप्रतिबन्धात् / क्वचिदाश्रयविनाशादपि संयोगस्य विनाशः / कथम् ? तन्त्वोः संयोगे सत्यन्यतरस्य" तन्त्वारम्भकेंऽशौ कर्मोत्पद्यते, कुतश्चित् कारणात् / तेन कर्मणा अंश्वन्तराहिभागः क्रियते, विभागादश्वोः संयोगविनाशात् तन्तुविनाश तदाश्रितस्य संयोगस्य विनाशः, उभयाश्रयस्य तस्यका"श्रयावस्थानेऽनुपलम्भादिति // [पं०] ताभ्यामेव हेतुदृष्टान्ताभ्यां विभागमपीप्ति (कं. 150.13) तद्यथा आकाशादीनि व्यापकद्रव्याणि परस्परं विभज्यन्ते मूर्तद्रव्यसंयोगित्वाद् घटवत् / संयोगविभागयोरेकस्य नित्यत्वेन्यतरस्यासम्भवादिति (कं. 150.14) संयोगश्चेन्नित्यो विभागो न भवति विभागश्चेन्नित्यो न संयोग इति भावना / नित्यानामिति (कं. 150.17) परमावादीनाम् / अनित्यानामिति (कं. 150.18) घटादीनाम् / संयोगो विद्यत एवेति (कं. 150.22) विनश्यदवस्थोऽस्त्येव संयोगः नास्ति चेदसन्तं संयोग विभागो विनाशयति / तदुपलम्भप्रतिबन्धादिति (कं. 150.23) तच्छब्देन संयोगः / अंशौ इति (कं. 150.34) तन्ववयवभूते / एकाश्रयावस्थानेऽनुपलम्भादिति (क. 151.3) (द) द्दिष्टो हि सम्बन्धः / 17 / इति संयोगगुणविवरणं समर्थितम / / [कु०] विभागातन्त्वन्तरसंयोगो विनश्येदित्यत आह तयोरिति (कं. 150.21) / ननु विभाग उत्पन्नः संयोगं विनाशयति तो भयोः सहोपलम्भः स्यादित्यत आह यद्यपीति (कं. 150.21) / // इति संयोगनिरूपणम् // अनुपलम्भादिति (कं. 151.3) अनवस्थानादिति व्याख्येयम् / एवमप्यवस्थाने उभयाश्रयत्वव्याघात[प्रसङ्ग इति / 1 सर्वसंयोगस्य - दे। 2 दिति-जे. दे। 3 यथा-कं. 2 4 तेस अंश्वन्तराद -जे.। 5 तद्विनाशे तदाश्रितस्य -कं. 1, कं. 2, दे। 6 तदाश्रितस्य तन्त्वन्नर सयोगस्य-कं. 1, कं. 2, कि / 7 रन्यतस्य परस्परकं. 1. कं. 2 / 8 पृथगाश्रयाश्रयितत्वं -जे. 2 / 9 द्विधापि-कं. 1, कं. 2 / 10 आकाशादीनां -जे. 2 / 11 विभागादस्पा-कं. 1, कं. 2 / 12 न्यतरतन्त्वारम्भके-कं. 1, कं. 2; अन्यतरस्य तन्तोरारम्भके-जे. 2, जे. 3 / 13 श्रयावस्थानेन -जे. 2 /