Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 39

न्यायकदलीसंलिप्तप्रशस्तपादमाध्यम न्यायकन्दली [8] (2) निखिलवासनोच्छेदे 'विगतविविधविषयाकारोपप्लवविशुद्धज्ञानोत्पादो महोदय इत्यपरे। तदप्ययुक्तम्, 'कारणाभावादेव तदनुपपत्तेः / भावनाप्रचयो हि तस्य कारणमिष्यते, स च स्थिरकाश्रयाभावाद्विशेषानाधायकः प्रतिक्षणमपूर्ववदुपजायमानो निरन्वयविनाशी गगनलङ्घनाभ्यासवदनासादितप्रकर्षो न स्फुटाभज्ञानजननाय प्रभवतीत्यनुपपत्तिरेव तस्य / समलचित्तक्षणानां स्वाभाविक्याः सदृशारम्भणशक्तेरसदृशारम्भ [टि०] [8] कारणाभावमेव दर्शयति - 'भावनाप्रचयो हि इत्यादि / अपूर्ववद् इति - न विद्यते 'पूर्वो यस्यासावपूर्वः प्रथमः 'स इव तद्वदिति व्याख्येयम् / न 'पुनरपूर्वो नूतन इति, तथा सति नूतनस्य वास्तवत्वाद् / "वतिप्रत्ययार्थानुपपत्तेः / "गगनलङ्घनेति-पथा प्रत्यहं शरीरान्यत्वात् कालेन भूक्रमणाभ्यासो न प्रकर्षमासादयतीत्यन्वयेन दृष्टान्तः / तदुक्तम् - दशहस्तान्तरं व्योम यो नामोत्प्लुत्य गच्छति / / न योजनमसौ गन्तुं शक्तोऽभ्यासशतैरपि // यस्तु कोऽपि प्रकर्षो दृश्यते स प्रयत्नविशेषादिति / ननु स्थिरकाश्रयाभावेऽपि भावनाप्रचयसहकृतेन चित्तक्षणेनोत्तरश्चित्तक्षणो "निर्मलो निर्मीयते / ["तेनापि तत्सहकृतेन निर्मलतरः] तेनापि तत्सहकृतेन निर्मलतम इति कथं तदनुपपत्तिरित्याशङ्कयाह समलचित्तेति ननु ये हि पूर्वपूर्वतराश्चित्तक्षणास्ते समलचित्तक्षणारभ्य एव समर्थास्तेषां [पं०] [8] अपरे. इति-वैभाषिक-सौत्रान्तिक-योगाचाराख्या आद्यास्त्रयो बौद्धभेदाः। तदनुपपत्तेरिति-विशुद्धज्ञानोत्पादस्याघटनात् / तस्येति -विशुद्धज्ञानस्य / स चेति = भावनाप्रचयः / अपूर्ववदिति - न विद्यते पूर्वो यस्यासावावपूर्वः - प्रथमक्षण: स इव / लङ्घनाभ्यासवदनासादितप्रकर्ष इति - साधर्म्यदृष्टान्तोऽयम् / लङ्घनं प्लवनम्. गगनशध्दस्याध्याहारात् / यथा गगनलङ्घनाभ्यासोऽनासादितप्रकर्षस्तथा वासनाप्रचयोऽप्यनासादितप्रकर्षः। अत एव पठंति दशहस्तांतरं व्योम यो नामोत्प्लुत्य गच्छति / न योजनमग्लौ (?) गन्तुं शक्तोऽभ्यासशतैरपि / स्फटामज्ञानजननायेति-निर्मलज्ञानजननाय / तस्येति -विशुद्धज्ञानोत्पादस्य / भावनाप्रचयाभावे कारणमाह [कु०] [8] निराकरोति तदपोति / सर्व क्षणिकमित्याद्युपदिष्टार्थविषयधारावाहिकणं (क्षणं) बुद्धिसन्तानोद्भवो भावनाप्रचयस्तस्या एव बहुत्वम् अपूर्व[व]दिति (कं. 3.26) स्थिरात्मवादमवलम्ब्य प्रतियोगः / सङ्गनाभ्यासबदिति (कं. 3.27) तथा लङ्गनाभ्यासः संस्कारानाधायकतया विशुद्ध चित्तं नोत्पादयति तद्वदित्यर्थः / 1 विगतविषयाकारोपप्लवज्ञानोदयो-कं. 1, कं. 2; विगतविषयाकारोपप्लवज्ञानोत्पादो-जे. 3 / 2 तदयुक्तम्-कं. 1, कं. 2 3 कारणाभावे-कं. 1, कं. 2 / 4 'गगन'-इति कं. 1, कं. 2 पुस्तकयो स्ति / 5 भावाप्रचयो-अ, ब; 6 प्रियो-अ; 7 प्रियतमः स इति-अ; 8 व्याख्यायम्-अ; 9 पुमपूर्वो-ड. 10 वत्-ड; 11 लङ्घनेति-मु. इ. 12 शरीरोत्पत्वात्-अ, ब. 13 नभोत्पत्य-अ, नाभात्युत्पत्य-ब. 14 'निर्मलों' इति अबपुस्तकयो स्ति / 15 [ ] एतच्चिह्नान्तर्गतो पाठः अबपुस्तकयो स्ति / 16 प्रतीकमिदं-कं. 1 पुस्तके नास्ति /