Page Text
________________ 344 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् न्यायकन्दली एकद्रव्यवत्तेः परिमाणात् पृथक्त्वस्यैकानेकद्रव्यवृत्तित्वविशेषावद्योतनार्थः / परिमाण'मेकद्रव्यमेव पृथक्त्वं पुनरेकद्रव्यमनेकद्रव्यं चेति विशेषः / तस्य तु नित्यानित्यत्वनिष्पत्तयः संख्यया व्याख्याताः। तस्य द्विविधस्यापि पृथक्त्वस्य नित्यत्वं चानित्यत्वं च निष्पत्तिश्च संख्यया व्याख्याताः / यथैकद्रव्यैकत्वसंख्या परमाणुष नित्या कार्ये 'कारणगुणपूविका आश्रयविनाशाच्च नश्यति, तथैकद्रव्यमेकपृथक्त्वम् / यथा अनेकद्रव्या द्वित्वादिका संख्या अनेकगुणालम्बनाया अपेक्षाबुद्धे रुत्पद्यते तद्विनाशाच्च विनश्यति, क्वचिच्चाश्रयविनाशाद्विनश्यति, तथानेकद्रव्यद्विपृथक्त्वादिकमपीत्यतिदेशार्थः। नित्यं चानित्यं च नित्यानित्ये, तयोर्भावो नित्यानित्यत्वमिति द्वन्द्वात् परं श्रवणात् त्वप्रत्ययस्य प्रत्येकमभिसम्बन्धः / अत्रापि वाक्ये तुशब्दो विशेषावद्योतनार्थः / तस्य नित्यत्वादयः संख्यया व्याख्याताः, न परिमाणस्येत्यर्थः / [पं०] ययैकद्रव्यैकत्वसङ्खये ति (कं. 138.18) एकद्रव्याश्रिता एकद्रव्या। कार्ये इति (कं. 138.18) द्वयणुके / तथैकद्रव्यमेव पृथक्त्वमिति तथेति संख्यावत् एकद्रव्यपथक्त्वमिति एकद्रव्याश्रितमेकपथक्त्वम् / परमाणषु नित्यं, कार्यद्वयणुके कारणगुण पूर्वकमाश्रयविनाशाच्च विनश्यतीति योज्यम् (कं. 138.18) / अतिदेशार्थ इति (कं. 138.1.8) अतिदेशाख्या तन्त्रयुक्तिः / 'एकपृथकत्वद्विपृथक्त्वादिकमपरसामान्यं नास्तीति (कं. 139.3) अयमत्र भावः किन्तुं तदेव पृथक्त्वमेकद्वयादिसङ्ख्यायां विशेष्यते ? एतदेव विवक्षः प्रश्नं कारयति कथं तहाँत्यादि (कं. 139.3) / "स्मृत्युपनीतयेति (द). द्वित्वगुणज्ञानस्य विनष्टत्वात् संस्कारम्य चोत्पन्नत्वात् स्मृतिप्रापितायां संस्कारो हि स्मृति हेतुः / तद्विशेषादिति (कं. 139.6) सङ्ख्याविशेषात् / अवान्तरव्यवहारविशेष इति (कं. 139.6) अवांन्तरव्यवहार एक पृथक्त्वादयः / पृथक्त्वसामान्यकृत इति (कं. 139.7) पृथक्त्वाख्यपरसामान्यकृत इत्यर्थः / परमाणत्वं सामान्यं प्रत्याख्येयमिति [कु०] गुणादिषु रूपाद्रसः पृथगित्यादयो व्यवहारा भाक्ताः / भक्तिश्च भेदानिबन्धना / न चैतेनैव सर्वत्र पृथग् पृथगिति व्यवहार इति शङ्कनीयं, स्वरूपस्यावधिसपक्षत्वात् / इतरेतराभावस्य प्रागेव निरासादित्य नुसन्धेयम् / पृथक्त्वं पुनरिति -(कं. 128.13)- नन्वेकद्र [व्य] योरेव पृथक्त्वे रूपादिभिःशुक्लावित्यादिव्यवहार: कस्मान्नेष्यते; अशक्यत्वात् / अशक्यत्वं चावधिभेदेन व्यवहारविषयभेदात् / एकपृथक्तस्य ह्याश्रयव्यतिरिक्त सर्वमेवावधिः, द्विपृथक्त्वा दयस्तु पुनरिति ? 1 मेकद्रव्यम् - कं. 1, कं. 2 / 2 एकपृथक्त्वं - कं. 1; कं. 2 / 3 कारणपूर्विका-जे. 2 / 4 क्वचिदाश्रय -जे. 1; जे. 2 / 5 पूर्विका-कं। 6 एकपृथक्त्वादिक-कं / 7 प्रतीकमिदं कन्दल्यां नास्ति / 8 तद्विशेषश्च - कं। 9 तत्पुनः-कं; भा। 10 द्विपृथक्त्वार्दोयोस्ततोन्पुनमिति -ह. लि।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |