Nyayakandali

SR No.: 004336
Original Sutra Author: N/A
Author: J S Jetly, Vasant G Parikh
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1991
Total Pages: 748
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 16 MB

Page 343

318 न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपादभाष्यम् . न्यायकन्दली स्वप्नादिषु दृष्टा, जाग्रतः प्रत्ययस्यापि प्रत्ययत्वमेव स्वभावः, स यदि निरालम्बनत्वं परित्यजति तदा स्वभावमेव परित्यजेत् / ननु सर्वप्रत्ययानामनालम्बनत्वे मिहेतुदृष्टान्तादिप्रत्ययानामनालम्बनत्वम्, ततश्च 'धमिहेतुत्वाद्यभावान्नानुमानप्रवृत्तिः। अथ ते सालम्बनास्तैरेवास्य हेतोय॑भिचारः ? नवम्, 'तेषां परमार्थतो बहिरनालम्बनानां संवृत्तिमात्रेणानुमानप्रवृत्तिहेतुत्वात् / दृष्टा 'ह्यविद्यातोऽपि विद्याप्राप्तिः, यथा लिप्यक्षरेभ्यो वर्णप्रतीतिः, वर्णप्रतिपादकरेखादयोऽपि स्वरूपेण सत्याः / सत्यं सत्याः, न तु ते स्वरूपेण प्रतिपादकाः / ककारादिरूपाध्यारोपेण प्रतिपादकाः, तदेषां कार्यो पयोगिरूपमसत्यमेवेति पूर्वपक्षसंक्षेपः। [133] यत्तावदुक्तं ग्राह्यलक्षणायोगादिति न तदर्थाभाव'साधनमसामर्थ्यात्, ग्राह्यलक्षणाभावे ह्यर्थो ग्राह्यो न भवेन्न तु तस्यासद्भावः, ग्रहणाभावस्य पिशाचादिवत् [टि०] [133] अथ स्वयं "विज्ञानवादिनं दूषयति यत्तावदुक्तम् इत्यादि। बाह्यार्थवादिना हि 'पूर्व यद्ग्राह्यलक्षणरहितं तन्नास्ति यथा शशविषाणं ग्राह्यलक्षणं च] 'नीलादिकं' इति प्रमाणं सूचितम्, तच्च नाश्रयासिद्ध [पं०] तालफलमिति / अवयविबाधकप्रमाणोदयादिति भावार्थः / केचिदिति ज्ञानावादिनो योगाचाराः / अपरे विति (कं. 127.10) स्वच्छसंविद्वादिनोऽसख्यातिवादिनो वा बौद्धविशेषाः / जाग्रतः प्रत्ययस्येति (कं. 127.14) जाग्रत्पुरुषसत्कस्य / संवृतिमात्रेणेति (कं. 127.18) अनिरूपितत्वाघम्रितीति दप्रतीति: ? संवृत्तिर्मता। बाह्यार्थवादी पृच्छति द (व) णप्रतिपादका (कं. 127.19) इत्यादि / सूरि उत्तरयति सत्यमित्यादिना (कं. 127.20) पूर्वपक्षः समर्थितः / / [133] अथ स्वयं विज्ञानवादिनं श्रीधरो दूषयति यत्तावदुक्त (कं. १२७.२१)मित्यादिना / तस्येति (कं. 127.23) अर्थस्य / स्वात्ममात्रनियतमिति (कं. 127.26) त्वन्मते इति ज्ञेयम् / तदन्यस्येति (कं. 127.26) ज्ञानादन्यस्यार्थ [कु०] न क्षमते / न तावत्तत्सत् बाधात, नाप्यसत् प्रतीतेः, नाप्यूभयं विरोधादिति भावः / निरालम्बनता-विचाराक्षमालम्बनतेत्यर्थः / संवृत्तिमात्रेणेति (कं. 127.18) अनादिमिथ्यावासनं वृत्तिः / स्वेन रूपेण ज्ञानस्य संवरणात् चोदयति-"वर्णप्रतिपादका इति (कं. 127.19) / परेषां रेखादेः सत्यत्वादिति भावः / परिह्रति सत्यमिति (कं. 127.20) किञ्च ककारादिरूपाध्यारोपेणेति (कं. 127.20) यद्यप्यनया रेखयाऽयं वर्णो ज्ञाप्यत इति सङ्केतिता रेखा वर्ष प्रतिपादयति तथापि लौकिकानां प्रतीतिराशुतरभाविनी नैतावन्तं विचारमपेक्षत इति भावः / 1 धमिहेत्वा-कं. 1, कं. 2 / 2 तेषां बहिरनालम्वनानां-कं. 1; कं. 2 / 3 ह्यविद्यातो विद्याप्राप्तिः - कं. 1, कं. 2 / 4 तेन रूपेण-कं. 1; कं. 2 / 5 पयोगित्वम्-कं. 1; कं. 2 / 6 साधनसमर्थम् , ग्राह्यलक्षणो -कं. 1; कं. 2 / 7 ज्ञानवादिनं -क; 8 सलादिकमिति-अ, ब; नीलादिकम् - ड; 9 वर्णप्रतिपादक-कं / 10 वर्णप्रतिपादक...कं /