Page Text
________________ टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोदगमादिटीकात्रयोपेतम् 297 प्रशस्तपादभाष्यम् [127] लैङ्गिकवज्ञानमात्रादिति चेत् ? स्यान्मतम्, यथाऽभूतं भूतस्येत्यत्र लिङ्गाभावेऽपि ज्ञानमात्रादनुमानम्, तथा 'गुणविनाशेऽपि गुणबुद्धिमात्राद् 'द्रव्यप्रययः स्यादिति / न, विशेष्यज्ञानत्वात् / नहि विशेष्यज्ञानं सारूप्याद्विशेषणसम्बन्धमन्तरेण भवितुमर्हति / तथा चाह सूत्रकारः-"समवायिनः श्वैत्याच्छ्वैत्यबुद्धेः श्वेते बुद्धिस्ते कार्यकारणभूते" (वै. सू. 8-1-9) इति / / . न्यायकन्दली [127] अत्राशङ्कते-लैङ्गिकवदिति / एतद्विस्पष्टयति-'स्यान्मतमित्यादिना / एवं ते मतं स्यादिदमभिप्रेतं भवेत् / यथा ध्वनिविशेषेण पुरुषानुमाने 'ज्ञातं ज्ञानानन्तरमेव ध्वनिलक्षणं लिङ्गमभूतमविद्यमानं विनष्टमेव भूतस्य विद्यमानस्य पुरुषविशेषस्य लिङ्ग भवतीति लिङ्गस्याभावेऽपि तज्ज्ञानमात्रादेव लैङ्गिकं ज्ञानं जायते, तथा गुणबुद्धिसमकालं द्वित्वे विनष्टेऽपि. तज्ज्ञानमात्रादेव द्वे द्रव्ये इति ज्ञानं स्यादिति / अन्यस्तु-अभूतं वर्षकर्म भूतस्य वाय्वभ्रसंयोगस्य लिङ्गमित्यत्र वर्षकर्मणो यथा लिङ्गस्याभावेऽपि तज्ज्ञानमात्रादेवानुमानमिति व्याचष्टे / तवसङ्गतम्, नात्र वर्षकर्म लिङ्गम् अपि तु तस्याभावः। स च तदानीमस्त्येव, स्वरूपेण वस्त्वनुत्पादे प्रागभावस्याविनाशात् / तस्मादस्मदुक्तैव रीतिरनुसरणीया / [पं०] [127] ध्वनिलक्षणं लिङ्गमभूतमिति (कं. 120.18) क्षणिकत्वाद्ध्वनेः / द्वित्वे विनष्टेऽपीति (कं. 120.21) सहानवस्थानपक्षापेक्षमिदम् / वर्षकर्मेति (कं. 120.22) वृष्टिः / भूतस्य वाय्वभ्रसंयोगस्य लिङ्गमितीति (कं. 120.22) अत्राऽयं प्रयोगः वाय्व भ्रसंयोगो भूतो, वर्षकर्माभावात् / तस्याभाव इति (कं. 120.24) प्रागभावलक्षणः / वस्त्वनुत्पादे इति (कं. 120.24) वर्षादीनां वस्तूनामनुत्पत्तौ / [कु०] [127] भूतं मन इतिवद्भुतप्रत्ययपरत्वे भूतशब्दस्य प्रस्तुतविरोधर्मि प्रत्ययपरतां व्याचष्टेऽभूतमविद्यमानमिति (कं. 120.19) / यथा भूतस्येत्यत्र अकारप्रश्लेषिणां मतं दूषयति अव्यस्त्विति (कं. 120.21) / . वस्त्वनुत्पाद इति (कं. 120.24) तदानींतनत्वविशेषणमपि प्रागभावस्य कालान्तररूपभावोत्पत्त्यैव विनश्यतीति भावः / 1 गुणविनाशे-जें। 2 द्वे द्रव्ये इति प्रत्ययः - कि. भा। 3 स्यान्मतमिति - जे. 1, जे. 3 / 4 एवं मतं - जे. 1, जे. 2 / 5 ज्ञानं ध्वनिलक्षणम् - कं. 1, कं. 2; -ज्ञानानन्तरमेव ध्वनिलक्षणम् - जे. 2 / 6 लिङ्गस्याभावेपि-कं. 1, कं. 3, जे. 2 / 7 ज्ञानमात्रादेवं-जे. 2 / 8 दुक्तानीतिरेव - जे. 1, जे. 2 / 9 धमित्पदपरतां
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |