Page Text
________________ 187 टिप्पणपञ्जिकाकुसुमोद्गमादिटीकात्रयोपेतम् न्यायकन्दली एककार्यकारितैव सहकारिता, तस्मात् 'क्षणिकत्वे न क्रमवां भावानां क्रमेण कार्यकरणं घटते, दुर्घटा तु अक्षणिकस्यार्थक्रियेति / युगपत्करणमपि दुर्घटम्, तावत्कार्यकरणसमर्थस्य स्वभावस्योत्तरकालमप्यनिर्वृतेः। कृतस्य करणं नास्ति, कर्तव्यञ्चास्य न विद्यते, निखिलस्य कार्यकलापस्य सकृदेव, कृतत्वात्, अतः क्षणान्तरे न करोतीति चेत् ? तर्हि अयं तदानीमसन्नेव, समस्तार्थक्रियाविरहात् / तदेवं व्यापकयोः क्रमयोगपद्ययोर'नुपलम्भावक्षणिकान्निवर्तमानं सत्त्वं क्षणिके व्यवतिष्ठते / तथा च सति सुलभं क्षणिकत्वानुमानं यत् सत् तत् क्षणिकं, सन्ति च द्वावशायतनानीति / [टि०] क्रमोत्पत्त्या क्रमकरणम्, वस्तुवृत्त्या तु' युगपदेव करणमिति / तावत्कार्य करणस्य इति:-यावन्ति समग्राणि पूर्वापरकालस्य कर्तव्यान्येकहेलया कृत्तानि तावस्कार्यकारि त्वरूपस्य स्वभावस्य / "पञ्चेन्द्रियाणि शब्दाद्याः विषयाः पञ्चमानसम् / धर्मायतनमेतानि द्वादशायतनानि च // " अन्तर्व्याप्तिकत्वास दृष्टान्तः / [पं०] कारणरुपादानादिकैः कर्तृभूतैरमूनि समर्थबीजक्षणक्षितिक्षणादीनि कर्मतापन्नानि, एककार्यजननशीलान्युत्पद्यन्ते / अनेकस्मादिति-अनेकेभ्य इत्यर्थः / वैशेषिकवाक्यं-कृतस्य करणं नास्तीत्यादि / बौद्धवाक्यं तमुयमित्यादि / द्वावशायतनानीति पञ्चेन्द्रियाणि, शम्दाद्या विषया पञ्च. मानसम / धर्मायतनमेतानि द्वादशायतनानि वै // [कु०] नादीनु? नाद्येन, आद्ये सर्वेषामकुरत्वापातः, एकदेशतापातश्च / द्वितीये त्वक्षणिकस्यापि भावस्य प्रतिकार्य स्वभावभेवादनेकत्वमिति भिन्नदेशस्य भिन्नस्वभावस्यानेककार्यस्य जनकतया स्वकारणादेव कस्यचित्क्षणस्योत्पत्तेः, कारणस्वभावस्यापर्यनुयोज्यत्वादिति / 'दुर्घटका त्विति (कं. 74.20) क्षणिकस्य सहकारिविरहे असत्त्वादेवापेक्षाविरहः; भक्षणिकस्य तु सर्वदा सत्त्वेऽपेक्षा विरहे सर्वदाकरणप्रसङ्ग इति शेषः / उत्तरकालमप्य नुवृत्तेः (कं. 74.22) [इति] [कार्याङ्गीकारादिति शेषः। 1 क्षणिकत्वे - कं. 1; कं. 2 / 2 रनुपलम्भन - कं. 1; कं. 2 / 3 तु-अ, ब, क; पुस्तकेषु नास्ति / 4 कार्यकरणसमर्थस्प-म; 5 कारित्वस्य-अ, ब; 6 शब्दाद्याः पञ्च-अ%; 7 दुर्घटा-कं. 1 कं. 2 / '8 प्यभिवृत्तेः।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |