Page Text
________________ न्यायकन्दलीसंवलितप्रशस्तपावभाष्यम प्रशस्तपादभाष्यम् [80] 'दिग्लिङ्गाविशेषादजसैकत्वेऽपि दिशः परम'महर्षिभिः श्रुतिस्मृतिलोकसंव्यवहारार्थ मेरुं प्रदक्षिणमावर्त्तमानस्य भगवतः सवितुर्ये संयोगविभागाः लोकपालपरिगहीतदिकप्रदेशानामन्वर्थाः प्राच्यादिभेदेन दशविधाः सज्ञाः कृताः, 'ततो भक्त्या दश दिशः सिद्धाः / तासामेव देवता परिग्रहवशात् पुनर्दश सञ्ज्ञा भवन्ति-माहेन्द्री, वैश्वानरी, याम्या, नैर्ऋती, वारुणी, वायव्या, कौबेरी, ऐशानी, ब्राह्मी, नागी चेति / न्यायकन्दली [80] ननु दिग्लिङ्गाविशेषो न सिधः पूर्वापरादिप्रत्ययानां परस्परतो भेदात्, तथा च सति दिशो भेद इति युक्तम्, न, एकस्मिन्नेवार्थे युगपद्वस्त्वन्तरापेक्षया पूर्वापरादिप्रत्ययोत्पत्तेः, दिग्भेदे हि यत्पूर्व न तत्र पश्चिमप्रत्ययो भवेत् / सर्वदिक्सम्बन्धस्तस्यास्तीति चेत् ? तहि सर्वार्थेषु सर्वापेक्षया सर्वेषां सर्वे प्रत्ययाः प्रसज्येरन् / न चैवम्, तस्मादेका दिक, प्रत्ययभेदस्तूपाधिभेदात् / 'प्रथमादित्यसंयोगस्य तवार्जवावस्थितस्य च द्रव्य स्यान्तराले पूर्वा दिगिति व्यवहारः, मध्याह्नसंयोगस्य तदार्जवावस्थितस्य चान्तराले दक्षिणेति, अस्तमयसंयोगस्य तदार्जवावस्थितस्य च द्रव्यस्यान्तराले पश्चिमेति, यत्रावित्यसंयोगो न दृश्यते तत्र मध्याह्नसंयोगप्रगुणावस्थितद्रव्यापेक्षयोत्तरव्यवहारः, तासामन्तरालेषु पूर्वदक्षिणादि [टि०] भवागादि गमनरूपं यद् गमनं तदवागादिशब्देनोच्यत इत्यर्थः / यथा चूर्णपेपं पिनष्टीति / ["बाहूलका चात्राधिकरणे क्लिप् / प्रदक्षिणम् इति] तिष्ठग्वित्यादय इत्यवयवीभावे क्रियाविशेषणम् / // दिक् / / [पं०] [80] तस्येति वस्तुनः / सर्वेषामिति प्रमाणाम् / उपाधिभेदादिति = विशेषेण भेदात् / "प्रथमादित्यसंयोगस्येति-मेषतुलसंक्रान्तिप्रथमदिनादित्यसंयोगस्येत्यर्थः / "मध्याह्नसंयोगस्येति-मध्याह्नसूर्यसंयोगस्य मध्याह्नसंयोगप्रगुणा [कु०] [80] अवमालोचनीयम्-इह तावन्मेरुं प्रदक्षिणमावर्तमानस्य सवितुर्ये मेरुणा संयोगास्ते तूपाधिकाः पूर्वादिप्रत्यया इति च क्वानेन चान्यधर्मेनान्यत्र विशिष्टप्रत्ययः अतिप्रसङ्गात् / तस्मात्संयोगोपनायकं क्रियोपनायककालवाघापकं द्रव्यं कल्पनीयम् / न च कामेनैव संयोगोप्यामीयत इति वक्तुं शक्यते कालस्य धर्मिसर्वधर्मोपानीयकत्वेऽतिप्रसङ्गात् / न च क्रियासंयोगयोरेकजातिजत्वेन तावन्मात्रोपनाय [क]तया कालेनैव प्राच्यादिव्यवहारो भवेत् / किञ्च 1 विग्लिङ्गादजसैकत्वेऽपि -दे। 2 परमर्षिभिः-ता। 3 प्रयोगविशेषा:- कं. कि; संयोगविभागास्तेषां -दे। 4 अतो-कं. कि / 5 परिग्रहात्-कं. कि.। 6 भवन्ति तद्यथा-ता-यथा माहेन्द्री-दे। 7 पूर्व°-कं. 1; कं. 2 / 8 द्रव्यस्यान्तराले दक्षिणेति-कं. 1; कं. 2 / 9 अस्तमयसूर्यसंयोगस्य-जे. 3 / 10 [ ] एतचिह्नान्तर्गत: पाठः भव पुस्तकयो स्ति, बाहुलकाद् व्यधिकरणेऽपि प्रदक्षिणमती-क; 11 पूर्वमादित्य-कं। 12 पाठोऽयं कं पुस्तके नास्ति।
| SR No. | 004336 |
| Book Title | Nyayakandali |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J S Jetly, Vasant G Parikh |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 748 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |