Nyayakumudchandra Part 2

SR No.: 004327
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Publication Year: 1941
Total Pages: 634
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 15 MB

Page 93

विषयानुक्रमः 454 447 456 (उत्तरपक्षः) तादात्म्ये सति भेदाभावान्न तस्य (उत्तरपक्ष:) प्रतिबिम्बासंभवो हि ग्राहकप्रमाअविनाभावनियमविमित्तत्वम् णाभावात् उत्पादककारणाभावाद्वाऽतादात्म्येन गमकत्वे च हेतूग्रहणवेलायामेव भिधीयते ? 454 साध्यस्य प्रतिपन्नत्वात् व्यर्थमनुमानम् 446 | चन्द्रादिप्रतिबिम्बं पश्यामीति प्रत्यक्षमेव विपरीतारोपव्यवच्छेदार्थमपि नानुमानस्य तद्ग्राहकम् साफल्यं यतो हि तत्स्वरूपे प्रतिपन्ने न चेयं प्रतीतिर्धान्ता बाधक-कारणदोषाअप्रतिपन्ने वा विपरीत आरोपः स्यात् ? 447 भावात् साध्यसाधनयोरव्यतिरेके च शिशपात्ववत् आश्रयबिम्बाभ्यां विलक्षणप्रतीतिग्राह्यत्वावृक्षत्वमपि हेतुः स्यात् दर्थान्तरं प्रतिबिम्बम् / 455 वह्नयुत्पन्नेष्वपि धूमधर्मेषु श्यामत्वादिषु अवि- प्रतिबिम्बोत्पत्तौ हि जलादिकमुपादानकारणं नाभावस्यानुपलब्धेः न तदुत्पत्त्यापि अवि चन्द्रादिकं तु निमित्तकारणमिति 455 नाभावनियम: 447 | द्रव्यरूपमेव प्रतिबिम्बमृत्पद्यते तादात्म्यतदुत्पत्तिभ्यामेव अविनाभावनियमे सावयवमेव प्रतिबिम्बमस्मदादीन्द्रियग्राह्यत्वात् कथं कृत्तिकोदयशकटोदययोः चन्द्रोदय घटादिवत् समुदवृद्धयोश्च गम्यगमकभावः ? 448 जलादिकमेव प्रतिबिम्बाकारतया परिणमते प्रत्यक्षस्य निर्विकल्पकस्य अनुपलम्भस्य च अतो न पृथक् तत्स्पर्शाद्युपलम्भः 456 . अर्थान्तरोपलम्भरूपस्य न व्याप्तिग्रहणे जलादिपरमाणव एव प्रतिबिम्बारम्भका: 456 -सामर्थ्यम् 448 / न चात्र सावयवद्रव्यद्वयं किन्तु जलादीनाविवृतिव्याख्यानम् 446 मेव प्रतिबिम्बाकारपरिणाम: तादात्म्यतदुत्पत्त्यभावेऽपि चन्द्रात् जलचन्द्र- समानाकाशदेशत्वञ्च सावयवयोरपि वातातप्रतिपत्तिः भवति पयोरिवाविरुद्धम 457 13 कारिकाव्याख्यानम् 450 | सावयवयोः जलकनकादिसंयुक्तानलादेरिव परिमाणगौरवोत्कर्षनियमोपि नास्ति 457 प्रतिबिम्बवादः 451-458 रश्मिरूपस्य चक्षुषोऽप्रसिद्धेः अप्सूर्यदर्शिना(कुमारिलस्य पूर्वपक्षः) बिम्बसन्निधाने हि मित्याद्यसङ्गतम् / 457 प्रतिबिम्बं गुणरूपं द्रव्यरूपं वा समुत्पद्यत ? 451 स्वसामग्रीतः प्रतिबिम्बं सव्यदक्षिणविपर्यये. द्रव्यरूपमपि निरवयवद्रव्यरूपं सावयवद्रव्य णैवोत्पद्यते 457 रूपं वा तदुत्पद्येत ? 451 प्रतिबिम्बस्य प्रतिबिम्बत्वं हि सव्यदक्षिणप्रतिबिम्बस्य जलादिपरमाणव एव आरम्भका विपर्यासेनैव, स च गुण एव 457 ___अन्ये वा? 451 | यदि आदर्शादिना प्रतिहता रश्मयः मुखमेव नापि बिम्बरूपस्य प्रतिबिम्बारम्भकत्वम् 451 प्रकाशयन्ति तदा कुडयादिप्रतिहता अपि बिम्बसन्निधाने च आश्रयस्य आदर्शादेः परि ते मुखं प्रकाशयेयुः 458 . माणगौरवयोरुत्कर्षः स्यात् 451 यदि च प्रतिहता रश्मयः बिम्बमेव प्रकाशजले सूर्यादिदर्शिनां चक्षुरश्मिविनिर्गमनप्रक्रिया 452 यन्ति तदा हस्त्यादीनां स्वपरिमाणानयदि प्रतिबिम्बमर्थान्तरं तदा कथं बिम्बे चलति तिक्रमेणैव प्रतीतिः स्यान्न लघुतया 458 तदपि चलेत् तिष्ठति च तिष्ठेत् ? 453 | निमित्तकारणभतबिम्बक्रियानुकारितया यदि च प्रतिबिम्बमर्थान्तरं तदा विनष्टेऽपि प्रतिबिम्बे क्रिया प्रतीयते छत्रछायावत् 458 बिम्बे दृश्येत 453 | प्रदीपछत्रादेरपाये प्रकाशछाययोरपायवत् अतः जलादेः प्रतिहता रश्मयः व्यावृत्त्य बिम्ब- | बिम्बापाये प्रतिबिम्बमप्यपैति 458 मेव दर्शयन्ति न तु तत्र प्रतिबिम्बोत्पत्तिः 454 | प्रदीपविनाशेऽपि यथा न तस्य पृथगवयवा