Nyayakumudchandra Part 2

SR No.: 004327
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Publication Year: 1941
Total Pages: 634
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 15 MB

Page 437

5 प्रवचनप्र० का०६५ ] वेदापौरुषेयत्वविचारः 723 "अतीतानागतौ कालौ वेदकारविवर्जितौ / कालत्वात्तद्यथा कालो वर्तमानः समीक्ष (क्ष्य) ते // " [ ] इत्यतोप्यस्य अपौरुषेयत्वसिद्धिः / नन्वाप्तप्रणीतत्वाभावे कथमस्ये प्रामाण्यं स्यादिति चेत् ? 'अपौरुषेयत्वादेव' इति ब्रूमः / वचनस्य पुरुषदोषानुप्रवेशेनैव अप्रामाण्यप्रसिद्धेः / तदुक्तम्"शब्दे दोषोद्भवस्तावद् वक्त्रधीन ईति स्थितम् / तदभावः क्वचित्तावद् गुणवद्वतृकत्वतः॥ तद्गुणैरपकृष्टानां शब्दे संक्रान्त्यसंभवात् / यद्वा वक्तुरभावेन न स्युर्दोषा निराश्रयाः // " __[ मी० श्लो० चोदना० श्लो० 26, 63] न च आप्तगुणसंक्रान्त्यैव शब्दस्य प्रामाण्यम् , वेदे च आप्तप्रणीतत्वाभावत: तत्संक्रान्त्यसंभवान्न प्रामाण्यमित्यभिधातव्यम् ; यतो नात्रे आप्तगुणसंक्रान्त्या प्रामाण्यम् 10 शब्दोच्चारणमात्रे तस्य व्यापारात् , शब्दस्तु स्वमहिम्नैव अवितथामर्थप्रतिपत्ति कुर्वाणः प्रमाणम् / न चैवमनाप्तस्यापि तदुच्चारणमात्रे व्यापारात् शब्दः स्वमहिम्नैवासत्यप्रतीति कुर्वाणः अप्रमाणमित्यभिधातव्यम् ; अनाप्तप्रणीतत्वादिदोषाणाम् अप्रामाण्योत्पादनादन्यप्रयोजनाभावात् , आप्तप्रणीतत्वादिगुणानां तु दोषापसारणे व्यापारात स्वतः प्रामाण्यं त्वम्' इति / शब्दशब्देनात्र शब्दजन्यमध्ययनम् / तदयमर्थ:-सर्वपुंसामध्ययनमध्ययनान्तरपूर्वकम, सर्वे हि यथैव गुरुणाऽधीतं तथैवाधिजिगांसन्ते न पुनः स्वातन्त्र्येण कश्चिदपि प्रथमोऽध्येता वेदानामस्ति यः कर्ता स्यात् तस्मादपौरुषेया वेदाः।"-शास्त्रदी० ए० 617 / “विमतं वेदाध्ययनं परतन्त्राध्यतकं ... वेदाध्ययनत्वात् सम्प्रतिपन्नाध्ययनवत्, आत्मत्वं वेदकर्तृव्यक्तिसमवेतं न भवति जातित्वात् गोत्व वदिति प्रतिहेतुविरुद्धञ्च वाक्यत्वम् ।"-मानमेयो० पृ० 173 / उद्धृतोऽयम्-प्रमाणवा० स्वव० टी० पृ० 338 / न्यायमं० पृ० 233 / 'तदध्ययनपूर्वकम्'-अष्टसह० पृ०.२३७ / तत्त्वसं० पृ० 643 / प्रमेयक० पृ० 396 / सन्मति० टी० पृ० 137 / स्या० र० पृ० 627 / विश्वतत्त्वप्र० पृ० 33 / 'तदध्ययनपूर्वकम्'-प्रमेयर० 399 / रत्नाकराव० 4 / 9 / (1) "वेदकारवियोगिनौ / कालत्वात्तद्यथा'-प्रमाणवा० स्ववृ० टी० पृ० 338 / तत्त्वसं० पृ० 643 / 'वेदकारविवजितौ'-प्रमेयक पृ० 398 / सन्मति० टी०प० 31 / स्या० 2050 627 / विश्वतत्वप्र०पू० 34 / प्रमेयर० 3 / 99 / रत्नाकराव०४।९। (2) वेदस्य। (3) "विप्लवते हि खल्वपि कश्चित्पुरुषकृताद्वचनात् प्रत्ययः, न तु वेदवचनस्य मिथ्यात्वे किञ्चन प्रमाणमस्ति ।"शाबरभा० पृ० 17 / (4) 'इति स्थितिः'-मी० श्लो०। स्या० र० पृ० 627 / रत्नाकराव० 4 / 9 / प्रकृतपाठः-न्यायमं० पृ० 167 / प्रमाणप० पृ० 78 / सिद्धिवि० टी० पृ० 406A. / प्रमेयक० पृ० 3977 सन्मति० टी० पृ० 19 / प्रमेयर० 3 / 99 / (5) शाब्दे प्रत्यये / (6) आप्तस्य / , (7) "तस्माद् गुणेभ्यो दोषाणामभावस्तदभावतः / अप्रामाण्यद्वयासत्त्वं तेनोत्सर्गोऽनपोदितः / / "तत्रापवादनिर्मुक्तिर्वक्त्रभावाल्लघीयसी। वेदे तेनाप्रमाणत्वं नाशङ्कामपि गच्छति / अतो वक्त्रनधीनत्वात्प्रामाण्ये तदुपासनम् / न युक्तम्, अप्रमाणत्वे कल्प्ये तत्प्रार्थना भवेत् / ततश्चाप्ताऽप्रणीतत्वं न दोषायात्र जायते ।"-मी० श्लो० चोदना० श्लो० 65-70 / 1-स्वा यथा आ०, श्र० 12-त्वमिति नन्त्रा-ब०। एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति आ०13 न चाप्तप्रणीतत्कालाभावे-ब०। 4 शब्दो आ01 5-क्तृतत्वतःश्र०। 6 शब्दसंक्रा-श्र० / 7 नाप्तगुण-ब०।